Γράφει ο Γιάννης Ξηντάρας

Γράφει ο Γιάννης Ξηντάρας, Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπευτής στην Αθήνα (www.xidaras.gr) 

Χωρίς περίσκεψιν, χωρίς λύπην, χωρίς αιδώ
μεγάλα κ’ υψηλά τριγύρω μου έκτισαν τείχη.
Και κάθομαι και απελπίζομαι τώρα εδώ.
Άλλο δεν σκέπτομαι: τον νουν μου τρώγει αυτή η τύχη·

Aλλά δεν άκουσα ποτέ κρότον κτιστών ή ήχον.
Aνεπαισθήτως μ’ έκλεισαν από τον κόσμον έξω.

”Τα τείχη”, Κ.Π Καβάφης

O ποιητής τα λέει πολύ σωστά. Ανεπαισθήτως… Κι όμως, για να μην βρεθούμε κάποια στιγμή της ζωής μας κλεισμένοι μέσα σε τείχη, μπορούμε να αναλάβουμε την πρωτοβουλία, μπορούμε να αναλάβουμε την ευθύνη που μας αναλογεί. Μια ευθύνη που σημαίνει δυνατότητα κι όχι ψυχαναγκασμό (θέλω και όχι πρέπει), τη δυνατότητα να ορίσουμε εμείς -όσο είναι εφικτό- τον εαυτό μας και κατ’ επέκταση την ζωή μας. Πως γίνεται αυτό; Παρακάτω παρουσιάζουμε μια σύντομη αναφορά σε εφτά σημεία, εφτά “βήματα” προς μια κατεύθυνση αυτοβελτίωσης.

1. Η επιθυμία για έλεγχο στα πάντα γύρω μας πολλές φορές καταλήγει να είναι μια θηλιά γύρω από το λαιμό μας. Χρειάζεται εμπιστοσύνη για να επιτρέψουμε στους άλλους να είναι ο εαυτός τους- το ίδιο μπορούμε και για εμάς τους ίδιους…

2. Η επιθυμία μας για κριτική, η οποία συνδέεται με τον έλεγχο, μας κρατά σε μία εγρήγορση και μία ένταση στις σχέσεις με τους γύρω μας. Κρίνουμε τους πάντες και τα πάντα προκειμένου να τους ελέγχουμε…

3. Στον αντίποδα βρίσκονται όσοι παραιτούνται εντελώς της ευθύνης να έχουν άποψη (ή αν έχουν να την εκφράσουν) και έτσι ζουν μια ζωή που ορίζεται από τις επιθυμίες, τις απόψεις, τις ιδεολογίες (ή ιδεοληψίες) ακόμα και τις προσταγές των άλλων...

4. Αντισταθείτε στην επιθυμία να έχετε πάντα δίκιο, να νομίζετε πως μόνο εσείς είσαστε σωστοί, εντάξει, δίκαιοι, ώριμοι, έξυπνοι, συνεπείς κλπ. Κλπ. Το μόνο που καταφέρνουμε έτσι είναι να συσσωρεύουμε ευθύνες και βάρη, μέχρι που μια στιγμή… απλώς “καταρρέουμε”!

5. Αντισταθείτε στην αυτολύπηση, την ιδέα πως δεν αξίζετε τίποτα, για τίποτα δεν είστε ικανοί, μόνο οι άλλοι αξίζουν και μόνο εκείνους αξίζει να θαυμάζουμε. Εξάλλου μεταξύ άκρατου εγωισμού και αυτολύπησης υπάρχει ένα μεγάλο φάσμα αξιοπρεπούς διαβίωσης!

6. Αντισταθείτε στις επιταγές του lifestyle. Οι επιταγές αυτές ξεχρεώνονται με υποταγή… Ένας αγώνας γεμάτος αγωνία για το καλύτερο, το μεγαλύτερο, το ακριβότερο. Ένας αγώνας να εντυπωσιάσουμε τον διπλανό μας, να δείξουμε καλύτεροι, πιο ικανοί… Το τίμημα είναι η αποξένωση και η ψυχική κόπωση προκειμένου να πετύχουμε τον (ανούσιο!) σκοπό μας.

7. Τέλος, σε αντίθεση με όσα έχετε την ευκαιρία να αντισταθείτε, ας αναφερθούμε στην αξία της αλλαγής: Αλλάζω σημαίνει επιτρέπω, αφήνομαι, εμπιστεύομαι, δοκιμάζω, χαλαρώνω… Αλλάζω σημαίνει η εμπειρία του νέου, η περιπέτεια της εξέλιξης, το ταξίδι στο άγνωστο, στο “παραπέρα”.

Για να το πούμε αντίστροφα: Μην αντιστέκεστε στην αλλαγή! Εμπιστευτείτε εαυτόν και αλλήλους, το ένστικτο σας, τα σημάδια της φύσης… Ακολουθήστε την καρδιά σας, όχι την καρδιά της τηλεόρασης!

Ο Γιάννης Ξηντάρας είναι Ψυχολόγος- Ψυχοθεραπευτής στην Αθήνα, πτυχιούχος Πανεπιστημίου Αθηνών, μέλος του Συλλόγου Ελλήνων Ψυχολόγων και της Εθνικής Εταιρείας Ψυχοθεραπείας Ελλάδος. τ. συνεργ. στο Ευγενίδειο Νοσοκομείο Επιστημονικός Υπεύθυνος στο Κέντρο Συμβουλευτικής και Ψυχολογικής Υποστήριξης “Επαφή”.

Κάθε φορά που νομίζουμε πως θυμώνουμε με τους άλλους, στην ουσία θυμώνουμε με τον εαυτό μας. Και αν αρχίσουμε να παρατηρούμε τι γίνεται μέσα μας, αν επιτρέψουμε στον εαυτό μας να ψάξει βαθύτερα, θα το διαπιστώσουμε αυτό. Ο θυμός μας προς τους άλλους είναι απλά η προβολή του δικού μας, κεκαλυμμένου εσωτερικού θυμού, για την απογοήτευση που νιώθουμε, για τις προσδοκίες που δεν επαληθεύτηκαν, για την έλλειψη ικανοτήτων ή σωστής κρίσης από μέρους μας ενδεχομένως… Νομίζουμε πως θυμώνουμε γιατί κάποιος μας κορόιδεψε για παράδειγμα και στην ουσία ο θυμός μας είναι προς τον εαυτό μας που δεν κατάλαβε τι άνθρωπος ήταν, που του έδωσε περισσότερα από όσα έπρεπε να του δώσει, που εθελοτυφλούσε ίσως στα σημάδια του χαρακτήρα που δεν ήθελε να δει. Νομίζουμε πως θυμώνουμε για το ψέμα και την προδοσία κάποιου και στην ουσία θυμώνουμε με τον εαυτό μας που επέτρεψε να έχει προσδοκίες μεγαλύτερες από αυτές που άξιζε ο συγκεκριμένος άνθρωπος. Προσδοκίες που πονούν, αφού δεν ικανοποιήθηκαν και προκαλούν θυμό προς εμάς που επιτρέψαμε αυτόν τον πόνο, τον οποίο μπορούσαμε να αποτρέψουμε, έχοντας λιγότερες προσδοκίες. Νομίζουμε πως θυμώνουμε για την απαξίωση που μας δείχνει κάποιος ή την απόρριψή του και στην ουσία θυμώνουμε με τον εαυτό μας που δεν κατάφερε να τον κάνει να δει την αξία μας, τις ικανότητές μας, όλα όσα έχουμε να προσφέρουμε. Ή ίσως θυμώνουμε γιατί νιώθουμε και οι ίδιοι ανεπαρκείς, οπότε επαληθεύεται μέσω της συμπεριφοράς του, η άσχημη αυτοεικόνα μας κι αυτό μας θυμώνει πολύ. Νομίζουμε πως θυμώνουμε γιατί δεν μας καταλαβαίνουν, αλλά βαθιά μέσα μας θυμώνουμε με εμάς που δεν γίναμε κατανοητοί. Νομίζουμε πως θυμώνουμε γιατί δεν μας φροντίζουν,στην ουσία όμως θυμώνουμε με τον εαυτό μας που δεν γίνεται πιο διεκδικητικός ή που νιώθει πως δεν αξίζει φροντίδα κι επιβεβαιώνεται. Νομίζουμε πως θυμώνουμε με όσους μας κακοποιούν, αλλά θυμώνουμε με εμάς είτε γιατί δεν καταφέραμε να βάλουμε σαφή όρια απέναντί τους, είτε γιατί δεν καταφέραμε να τους κάνουμε να τα δουν και να τα σεβαστούν. Θυμώνουμε ακόμη και απρόσωπα. Με την πολιτεία, το κράτος, τους θεσμούς που δεν τηρούνται, για παράδειγμα. Και πάλι όμως, θυμώνουμε με τον εαυτό μας που νιώθει τόσο μικρός απέναντί τους και τόσο αδύναμος να τους αντισταθεί και να τους νικήσει. Κι επειδή – σύμφωνα και με τη φράση του Γκάντι – «Κανείς δεν μπορεί να σε πληγώσει αν δεν του το επιτρέψεις», την επόμενη φορά που θα νιώσεις τον θυμό σου να προβάλλεται στο πρόσωπο κάποιου άλλου, κοίταξε στον καθρέφτη σου και προσπάθησε να αναγνωρίσεις το θυμό προς τον εαυτό σου. Κι αφού το κάνεις αυτό, συγχώρεσε τις αδυναμίες που εντόπισες σε εσένα, γιατί μόνο έτσι θα μπορέσεις να συγχωρήσεις κι εκείνον, που έγινε απλά ο καθρέφτης του δικού σου θυμού.

Στέβη Σαμέλη

Πηγή: enallaktikidrasi.com

Η ζωή μας είναι μόνο μία, και μάλιστα μικρής διάρκειας. Αυτό το θέατρο μπορούμε να το παίξουμε μόνο μία φορά. Χωρίς πρόβα, χωρίς δοκιμή. Γι’ αυτό, πρέπει να το παίξουμε όσο γίνεται καλύτερα για μας τους ίδιους και για όσους αγαπάμε. Εμείς γράφουμε το σενάριο που μας αξίζει. Εμείς φτιάχνουμε τα σκηνικά που μας αρέσουν. Εμείς επιλέγουμε τους ηθοποιούς. Εμείς είμαστε οι πρωταγωνιστές και ταυτόχρονα οι θεατές. Στο τέλος εμείς θα το απολαύσουμε ή δε θα το απολαύσουμε. Εμείς θα το χειροκροτήσουμε ή δε θα το χειροκροτήσουμε.

Όλα σου τα ‘μαθα, μα ξέχασα μια λέξη
Δημήτρης Μπουραντάς
Εκδόσεις Πατάκη

Η σπορά με μείγμα σπόρων τυλιγμένων σε στρώμα από αργιλόχωμα μπορεί να δώσει, στο άμεσο μέλλον, τη λύση για την αναβλάστηση των βουνών και λόφων της χώρας. Μέθοδος που έχει καρπίσει στη μικρή κοινότητα Κρανιά Ελασσόνας.
Διάβρωση των εδαφών, πλημμύρες, κατολισθήσεις, ταπείνωση του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα, μείωση του οξυγόνου της ατμόσφαιρας, σταδιακή αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη και μετατροπή εύφορων εκτάσεων σε ερήμους: Το βαρύ τίμημα του «δάσους που χάνεται».
Μια ανυπολόγιστη οικολογική καταστροφή που για τη χώρα μας τουλάχιστον μπορεί να αποτυπωθεί σε μερικά μόνο νούμερα. Μέσα σε 27 χρόνια ( 1962 – 1988 ) χάθηκαν 4.726.305 στρ. δάσους, το 16% δηλ. της δασικής μας έκτασης. Από την άλλη πλευρά η αναδάσωση προχωρά με εξαιρετικά χαμηλούς ρυθμούς σε σύγκριση με άλλες χώρες, 50 – 55. 00 στρ. το χρόνο, ενώ υπολογίζεται ότι για να μπορέσει να αποκατασταθεί σε μερικές δεκαετίες η οικολογική ισορροπία στην Ελλάδα, θα πρέπει να αναδασώνεται έκταση πάνω από 1,2 εκ. στρ. το χρόνο ( στοιχεία από τη μελέτη – πρόταση της ΠΕΤΔΔΥ). Στην αντιμετώπιση του τεράστιου αυτού οικολογικού προβλήματος έρχεται να διατυπώσει μια πραγματικά ελπιδοφόρα πρόταση για την αναδάσωση των άγονων λόφων και βουνών της χώρας μας, ο κ. Παναγιώτης Μανίκης, γεωπόνος και γεωργός ο ίδιος, μεταφέροντας τη φιλοσοφία του Ιάπωνα δασκάλου του Masanobu Fukuoka, στο θέμα της αναβλάστησης ερήμων.(*) Αλλά ας αφήσουμε τον ίδιο να μιλήσει για το θέμα αυτό:

Όταν η σκέψη γίνεται πράξη
« Την άνοιξη του 1984 επέστρεψα στην Ελλάδα μετά από παραμονή τεσσάρων χρόνων στο εξωτερικό, όπου δούλεψα πρακτικά πάνω στη μέθοδο της φυσικής καλλιέργειας ( Ιαπωνία, Ιταλία, Βραζιλία και Ινδία). Την ίδια κιόλας χρονιά, στην προσπάθειά μου να βρω ένα κατάλληλο για να αγοράσω αγρόκτημα και να ασχοληθώ με τη φυσική καλλιέργεια, είχα την ευκαιρία να ταξιδέψω και να δω ένα μεγάλο τμήμα της Ελλάδας. Η καρδιά μου γέμισε θλίψη στη θέα των γυμνών βουνών και λόφων της χώρας.

Έχοντας ζήσει έστω και για σύντομο χρονικό διάστημα στην Ιαπωνία και τη Βραζιλία και έχοντας δει πανέμορφα μέρη με οργιώδη βλάστηση και νερά, ένιωσα πόνο για το «κατάντημα» της χώρας μας, μιας χώρας που έχει ξεγυμνωθεί ουσιαστικά από πλευράς βλάστησης, ενώ το κλίμα της γίνεται ολοένα πιο ερημικό. Δεν μπορούσα παρά να γελώ πικρά όταν άκουγα φίλους και γνωστούς να ισχυρίζονται ότι η χώρα μας είναι η πιο όμορφη του κόσμου. Ταξιδεύοντας και βλέποντας τα γυμνά βουνά και τους λόφους της, φανταζόμουν ότι έσπερνα όλες αυτές τις εκτάσεις για να πρασινίσουν ξανά…
Για χρόνια όμως, παρά τη συνεχή επιδείνωση της κατάστασης με φωτιές που απειλούν να «αποτελειώσουν» και τα τελευταία εναπομείναντα δάση, η προσπάθεια για την αναβλάστηση των βουνών και των λόφων της Ελλάδας παρέμεινε μια απλή σκέψη. Μέχρι το Φλεβάρη αυτής της χρονιάς οπότε πήρα στα χέρια μου το τελευταίο βιβλίο του δασκάλου μου Masanobu Fukuoka με τίτλο: « Η επανάσταση του ενός άχυρου – Ανακεφαλαίωση». Διαβάζοντας κανείς το βιβλίο αυτό, δε μπορεί παρά να συμμεριστεί την αγωνία αυτού του ανθρώπου στο να προσφέρει όσο το δυνατόν περισσότερα στην προσπάθειά του για την αναβλάστηση των ερήμων, στα λίγα χρόνια που του απομένουν. Το βιβλίο αυτό αποτέλεσε το σπινθήρα ώστε να ξεκινήσει και στη χώρα μας μια προσπάθεια για την αναβλάστηση των γυμνών λόφων και βουνών, με τη μέθοδο της σποράς στα «πεταχτά» μίγματος σπόρων, τυλιγμένων με στρώμα από αργιλόχωμα.

Η βροχή δεν πέφτει από τον ουρανό …
Πριν όμως περάσουμε στην τεχνική της μεθόδου αυτής, ο κ. Μανίκης κρίνει σκόπιμο να παραθέσει ένα απόσπασμα από το βιβλίο του Fukuoka: « Η φυσική καλλιέργεια», το οποίο και αποτελεί τον πυρήνα της φιλοσοφίας του στην υπόθεση της αναβλάστησης των ερήμων.

«Ενώ βρισκόμουν σε μια έρημο στην Αμερική, κατάλαβα ξαφνικά ότι η βροχή δεν πέφτει από τον ουρανό, πηγάζει από αυτό το ίδιο το έδαφος. Οι έρημοι δε σχηματίζονται επειδή δεν υπάρχει βροχή μάλλον η βροχή παύει να πέφτει επειδή έχει εξαφανιστεί η βλάστηση. Η κατασκευή ενός φράγματος στην έρημο είναι μια προσπάθεια να θεραπεύσουμε τα συμπτώματα της ασθένειας, αλλά δεν είναι η στρατηγική που θα αυξήσει τις βροχοπτώσεις. Πρώτα θα πρέπει να μάθουμε πώς να αποκαταστήσουμε τα παλιά δάση.
Δεν έχουμε όμως χρόνο να ξεκινήσουμε μια επιστημονική μελέτη για να καθορίσουμε γιατί οι έρημοι εξαπλώνονται κατά πρώτον. Ακόμη κι αν το προσπαθούσαμε, θα διαπιστώναμε πως όσο πίσω στο παρελθόν κι αν πάμε ψάχνοντας για αιτίες, από αυτές τις αιτίες προηγούνται άλλες αιτίες σε μια ατέλειωτη σειρά από συνυφασμένα γεγονότα και παράγοντες που ξεπερνούν τις ανθρώπινες δυνατότητες κατανόησης. Ας υποθέσουμε ότι ο άνθρωπος μπορούσε με αυτό τον τρόπο να μάθει ποιο φυτό ήταν το πρώτο που πέθανε σε μια γη που μετατράπηκε σε έρημο. Και πάλι δε θα γνώριζε αρκετά για να αποφασίσει αν θα αρχίσει φυτεύοντας τον πρώτο τύπο βλάστησης που εξαφανίστηκε ή τον τελευταίο που επέζησε. Ο λόγος είναι απλός στη φύση δεν υπάρχει αιτία και αποτέλεσμα».

Σβόλοι από σπόρους για το πρασίνισμα της υπαίθρου
Τι εννοούμε όμως λέγοντας σπορά με μίγμα σπόρων τυλιγμένων με στρώμα από αργιλόχωμα και σε τι εξυπηρετεί μια τέτοια τεχνική; Στο ερώτημα αυτό ο κ. Μανίκης μας είπε: « Η κάλυψη με αργιλόχωμα προστατεύει τους σπόρους ώστε να μη φαγωθούν από πουλιά και τρωκτικά, ενώ η επιλογή της εποχής σποράς μέσα στην περίοδο των βροχών εξασφαλίζει στους σπόρους τις καλύτερες συνθήκες για να βλαστήσουν.
Γενικά είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθούν σπόροι από δασικά δέντρα, οπωροφόρα, φυτά χλωρής λίπανσης, λαχανικά και δημητριακά. Ειδικότερα σε περιπτώσεις, που η σπορά γίνεται σε πολύ άγονες και ερημικές περιοχές προκειμένου να δημιουργηθούν σταθεροί ελαφροί και σκληροί σβόλοι μπορεί να προστεθεί αφαλατωμένο νερό και κόλλα ή συνθετικές ρητίνες. Τέλος, γόνιμο χώμα δάσους ( εμπλουτισμός σε μικροοργανισμούς ) και σβησμένη άσβεστος δίνει στα φυτά καλύτερες δυνατότητες ανάπτυξης σε πολύ φτωχά εδάφη. Ένα χρόνο μετά την σπορά, μερικά από τα φυτά θα έχουν επιζήσει δίνοντας μια ένδειξη για το τι ταιριάζει στη συγκεκριμένη γη και κλίμα. Σημειώνεται ότι στην περίπτωση μεγάλων εκτάσεων, η σπορά μπορεί να γίνει και με αεροπλάνα.

Μεγάλη ποικιλία σπόρων για καλύτερο αποτέλεσμα
Σπέρνοντας μια μεγάλη ποικιλία σπόρων, μπορούμε να εξασφαλίσουμε ότι κάποιοι θα βλαστήσουν όσο κακές και αν είναι οι συνθήκες. Αν έστω και για μικρό χρονικό διάστημα καλυφθεί η επιφάνεια της γης με βλάστηση, θα επιτευχθεί μείωση της θερμοκρασίας. Ας μην ξεχνάμε άλλωστε ότι ο ρόλος των φυτών – πιλότων είναι να βοηθήσουν στη δημιουργία συνθηκών που θα επιτρέψουν και σε άλλα φυτά να βλαστήσουν.
Ένας δεύτερος λόγος για τον οποίο σπέρνουμε ποικιλία φυτών και μικροοργανισμών είναι για να αφυπνίσουμε την κοιμώμενη ουσιαστικά γη. Η γη δεν επανέρχεται στη ζωή με το φύτεμα μόνο ωφέλιμων φυτών σε μια άγονη και γυμνή γη. Τα φυτά δεν αναπτύσσονται απομονωμένα. Για να αναπτυχθούν για παράδειγμα δένδρα και να φτάσουν σε ένα μεγάλο ύψος χρειάζεται αρκετό έδαφος για το αντίστοιχο ριζικό σύστημα. Ακόμη απαιτούνται χαμηλότερα δέντρα για να προστατεύσουν τη βάση των ψηλότερων, ενώ αναγκαία είναι επίσης η παρουσία κάτω από αυτά θαμνωδών και ποωδών φυτών, καθώς και μικροοργανισμών.

Ένα μεγάλο δέντρο είναι η αποκρυστάλλωση της συνεργασίας πολυάριθμων έμβιων. Όταν δημιουργηθεί ένα μεγάλο δάσος με ψηλή πυκνότητα βλάστησης τότε θα αρχίσει να πέφτει και η βροχή. Σύννεφα θα σχηματιστούν πάνω από το βουνό και θα υψωθούν πάνω από τις κοιλάδες. Οι πρωταρχικοί παράγοντες στο δάσος δεν είναι μόνο τα ψηλά δέντρα. Οι φτέρες, τα βρύα, τα πεσμένα φύλλα, όλα παίζουν το ρόλο τους».

Στο σημείο αυτό αξίζει να παραπέμψουμε στον Fukuoka: « Αντί να προσπαθήσουμε να εξασφαλίσουμε νερό και να προκαλέσουμε βροχή χρησιμοποιώντας την ανθρώπινη γνώση, θα έπρεπε να πάψουμε να αγνοούμε το νου της φύσης. Τότε η γη θα καλυφθεί με φυσικό τρόπο με πλούσια πράσινη βλάστηση. Ο νους της φύσης είναι ο πυρήνας ή η καρδιά της φύσης. Αν δε γνωρίσουμε την καρδιά της φύσης, τη θεμελιώδη πηγή της δημιουργίας του σύμπαντος, τότε όσο κι αν παρατηρούμε την εξωτερική άποψη της φύσης, θα είναι αδύνατο στη φύση να αναλάβει».

Στην Κρανιά Ελασσόνας πέφτουν οι πρώτοι σπόροι ελπίδας…
Η σκέψη για αναδάσωση των άγονων βουνών και λόφων της χώρας μας έχει γίνει ήδη πράξη, έχοντας δώσει τους πράσινους καρπούς της σε μια μικρή ορεινή κοινότητα της χώρας μας, την Κρανιά Ελασσόνας. Πώς συστηματοποιήθηκε όμως μια τέτοια προσπάθεια;
« Το Μάρτιο, μέσω του γεωπόνου Γιώργου Τσαπράκα, ήρθαμε σε επαφή με τον πρόεδρο της κοινότητας Κρανιάς Ελασσόνας και μετά από συμβούλιο η κοινότητα αποφάσισε να μας παραχωρήσει έκταση 30 περίπου στρεμμάτων άγονης και πετρώδους γης – κατόπιν και δικής μας επιμονής να δοθεί παρόμοια έκταση – ώστε να γίνει εκεί το πρώτο πείραμα στην Ελλάδα για την αναβλάστηση άγονων εκτάσεων με τη μέθοδο Fukuoka.

Μαζί λοιπόν με το φίλο Βλάσση Χατζηπαναγιώτου αλλά και τα μέλη του Οικολογικού Εργαστηρίου Θεσσαλονίκης, ξεκινήσαμε να φτιάξουμε σβόλους από αργιλόχωμα, μέσα στους οποίους περικλείονται οι σπόροι. Από μια κεραμοποιία στη Θεσσαλονίκη αγοράσαμε αργιλόχωμα, αποτελούμενο βασικά από καολίνη. Επειδή η ποσότητα των σπόρων ήταν αρκετά μεγάλη( πάνω από 100 κιλά) για να κάνουμε τους σβόλους χρησιμοποιήσαμε μπετονιέρα από την οποία είχαν αφαιρεθεί τα εσωτερικά πτερύγια.(**)

Γενικά η μέθοδος παρασκευής των σβόλων είναι πολύ απλή. Βάζουμε μια ποσότητα σπόρων από διάφορα είδη έως 15 περίπου κιλά και, καθώς περιστρέφεται ο κάδος της μπετονιέρας ένα άτομο ρίχνει αργιλόχωμα σε σκόνη, ενώ ένα άλλο κατά αραιά διαστήματα ψεκάζει νέφος νερού με ατομιζέρ. Σε 1 ώρα περίπου έχουν σχηματισθεί σβόλοι με διάμετρο 0,5 – 1 εκ. Τους απλώνουμε και τους αφήνουμε να στεγνώσουν.

Μετά τη σπορά
Η σπορά έγινε στις 4 Απριλίου και χρησιμοποιήθηκε μίγμα σπόρων από 20 είδη: μηδική, τριφύλλι έρπον, βίκος, σινάπι, κριθάρι, χαμομήλι, ρίγανη, σπάρτο, τούγια, ροβίνια, κυπαρίσσι κ. ά. Μετά από 50 περίπου ημέρες πήγαμε στον τόπο όπου είχε γίνει η σπορά και με μεγάλη μας χαρά είδαμε ότι ολόκληρη η έκταση είχε καλυφθεί από φυτά. Το ποσοστό βλάστησης των σπόρων ήταν υψηλό. Οι σπόροι του κριθαριού και του βίκου, καθώς και του σιναπιού και του τριφυλλιού, σε μικρότερο όμως ποσοστό είχαν βλαστήσει και δεν φαινόταν να υπάρχουν γυμνά σημεία στο έδαφος. Μπροστά στα μάτια μας λοιπόν είχαμε τη ζωντανή απόδειξη ότι η μέθοδος της φυσικής καλλιέργειας η οποία βασίζεται στη μη γνώση, τη μη δράση και τα μη μέτρα, δίνει τη λύση στην προσπάθεια για την αναβλάστηση των γυμνών και άγονων περιοχών, καθώς και των ερήμων».

Οι αγρότες εμπροσθοφυλακή στην προσπάθεια
« Η σπορά στην περιοχή της Κρανιάς θα επαναληφθεί για δεύτερη και τρίτη χρονιά, ενώ για τον επόμενο χρόνο έχει προγραμματιστεί να γίνει αντίστοιχη σπορά και στην περιοχή της λίμνης Βεγορίτιδας» μας πληροφορεί ο κ. Μανίκης επισημαίνοντας παράλληλα:

« Για να πετύχει μια παρόμοια προσπάθεια και να καλυφθούν με πράσινο μανδύα τα βουνά και οι λόφοι της χώρας μας πρέπει να βοηθήσουμε όλοι. Πάνω απ’ όλα είναι οι γεωργοί εκείνοι που πρέπει να αποτελέσουν την εμπροσθοφυλακή σε αυτή την προσπάθεια. Αυτοί που μπορούν να δουν πόσο πολύτιμο είναι το νερό. Αυτοί που πιστεύουν ότι τα φράγματα και οι γεωτρήσεις δεν είναι η απάντηση στο πρόβλημα του νερού γνωρίζουν ότι παρόμοιες προσπάθειες δεν κάνουν τίποτα άλλο παρά να βάζουν το κάρο μπροστά από το άλογο».

Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Fukuoka: « πρέπει να βλέπουμε πάντοτε το όλον. Αν αρκούμαστε να παρατηρούμε μόνο το χωράφι μας αδιαφορώντας για το υπόλοιπο περιβάλλον θα αποτύχουμε. Η γεωργία ξεκινά από την προστασία του δάσους, το οποίο αποτελεί πρωταρχικό παράγοντα για να αποτρέψουμε τη διάβρωση των εδαφών, για να ξαναφέρουμε πίσω τις βροχές».

Η καταστροφή των δασών προχωρά με ξέφρενο ρυθμό, ενώ οι προσπάθειες αναδάσωσης με φύτευση δασικών δέντρων, όσο καλά οργανωμένες και αν είναι, δεν αποτελούν λύση στο πρόβλημα. Μερικές φορές μάλιστα η επιλογή φυτών ακατάλληλων για τις οικολογικές δυνατότητες μιας περιοχής μπορεί να δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα, όπως πτώση του υδατικού ορίζοντα, εξάντληση της γονιμότητας του εδάφους και έντονη αλλοίωση στη χλωρίδα και πανίδα της περιοχής. Τέλος, τα φυτευόμενα δενδρύλλια συχνά μαραίνονται και πεθαίνουν.

Η πιο γρήγορη, οικονομική και αποτελεσματική μέθοδος για την αναβλάστηση στη χώρα μας αλλά και σε ολόκληρο τον πλανήτη είναι η σπορά με αεροπλάνο, μιας μεγάλης ποικιλίας σπόρων, που εμπεριέχονται σε σβόλους από αργιλόχωμα. Για να γίνει όμως αυτό πραγματικότητα, απαραίτητη προϋπόθεση είναι η ευαισθητοποίηση της πολιτείας αλλά και των ίδιων των πολιτών, καθώς ο καθένας μπορεί να γίνει συλλέκτης και σπορέας σπόρων.
Μια καλή σκέψη είναι η δημιουργία ενός φορέα που θα συγκεντρώνει τους σπόρους οι οποίοι θα στέλνονται από ερασιτέχνες συλλέκτες, βοτανολόγους, μελισσοκόμους, φυσιολάτρες, νοικοκυρές και γενικά από όλους όσους καταναλώνουν φρούτα και μπορούν να συγκεντρώσουν σπόρους από κάθε είδος. Μια τέτοια τράπεζα σπόρων θα μπορεί να τροφοδοτεί, ανά πάσα στιγμή, τις όποιες προσπάθειες αναβλάστησης στη χώρα μας.
Παράλληλα φυσιολατρικοί όμιλοι και ορειβατικοί σύλλογοι μπορούν να αναλάβουν πρωτοβουλία ώστε να διδαχτούν τα μέλη τους τον τρόπο παρασκευής των σβόλων σε καλάθια από μπαμπού, με τη χρησιμοποίηση αργιλοχώματος και νερού.

Προκειμένου όμως να πετύχει το έργο της αναδάσωσης στη χώρα μας, πάνω από όλα χρειάζεται να υιοθετηθεί η απλή και συγκριτικά αδάπανη αυτή μέθοδος από τη Διεύθυνση Δασών. Ας αντικατασταθούν οι δενδροφυτεύσεις με σπορές στα βουνά και τους λόφους. Ας γίνει η προσπάθεια για αναβλάστηση της άγονης γης η πρώτη προτεραιότητα. Ας γίνουμε οι σπορείς του σπόρου, ώστε τα παιδιά και τα εγγόνια μας να συνεχίσουν να ζουν σε αυτό τον όμορφο πλανήτη».

(*) Ο Masanobu Fukuoka, μικροβιολόγος – φυτοπαθολόγος, είναι ο εμπνευστής της μεθόδου της φυσικής καλλιέργειας, καλλιεργώντας στην πατρίδα του οπωροφόρα δέντρα, λαχανικά και σιτηρά χωρίς βοτάνισμα, όργωμα και κατεργασία του εδάφους. Τις γεωργικές μεθόδους του μεταφέρει και υλοποιεί στη χώρα μας ο κ. Μανίκης ο οποίος και μετέφρασε στα τα βιβλία του: « Η φυσική καλλιέργεια: Η θεωρία και η πρακτική της πράσινης επανάστασης» και « Η επανάσταση Θεού Φύσης και Ανθρώπου».

(**) Μπορούμε να παρασκευάσουμε τους σβόλους χρησιμοποιώντας καλάθι από μπαμπού, αργιλόχωμα και νερό, όταν βέβαια πρόκειται για μικρές ποσότητες.

Συνέντευξη του Κ. Παναγιώτη Μανίκη στην Άννα Ταμπούκου

Κυκλοφόρησε από τον Εκδοτικό Οίκο Σ. Ι. ΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟΣ το βιβλίο του Στέφανου Σταμέλλου με τίτλο: «Από τον Παγασητικό έως τον Αμβρακικό, ένα οδοιπορικό στα πρώτα σύνορα της Ελλάδας». Το βιβλίο είναι ένα αφήγημα, μια βιωματική περιγραφή ενός οδοιπορικού έντεκα ημερών στα πρώτα σύνορα του σύγχρονου ελληνικού κράτους με τα πόδια, μια κατάθεση ψυχής και μια μαρτυρία, προϊόν της αγάπης για το βουνό και την περιπέτεια, όπως αναφέρει ο συγγραφέας.

«Τα Συμμετοχικά Συστήματα Πιστοποιήσης (PGS) είναι συστήματα διασφάλισης ποιότητας που επικεντρώνονται σε τοπικό επίπεδο, πιστοποιούν τους παραγωγούς με βάση την ενεργό συμμετοχή των ενδιαφερομένων και βασίζονται σε σχέσεις  εμπιστοσύνης, κοινωνικών δικτύων και
ανταλλαγής γνώσεων”.

Οι αρχές των PGS αναπτύσσονται από την οικολογική φιλοσοφία.Τα Συμμετοχικά Συστήματα Πιστοποιήσης (PGS) προσυπογράφουν τα ίδια ιδεώδη που καθοδήγησαν τους πρωτοπόρους βιοκαλλιεργητές. Τα προγράμματα PGS απαιτούν ένα θεμελιωδώς οικολογικό επίπεδο προσέγγιση της γεωργίας που δεν χρησιμοποιεί συνθετικά χημικά εντομοκτόνα, λιπάσματα ή Γ.Τ.Ο. και στηρίζει περαιτέρω τους αγρότες και τους εργαζόμενους σε μια κουλτούρα μακροπρόθεσμων οικονομικών, βιωσιμότητας και κοινωνικής δικαιοσύνης. Η κύρια εστίαση της PGS στην τοπική αγορά προγράμματα ενθαρρύνει την οικοδόμηση κοινότητας, την προστασία του περιβάλλοντος και την υποστήριξη των τοπικών οικονομιών.

Τα προγράμματα PGS δίνουν υψηλή προτεραιότητα στη γνώση και την ικανότητα – όχι μόνο για τους παραγωγούς αλλά και για τους καταναλωτές. Σε αντίθεση με τα υπάρχοντα προγράμματα πιστοποίησης που ξεκινούν με την ιδέα ότι οι αγρότες πρέπει να αποδείξουν ότι είναι σύμφωνα με την πιστοποίηση, τα προγράμματα PGS χρησιμοποιούν ακεραιότητα που βασίζεται στην αρχή της εμπιστοσύνης. Χτίζουν από εκεί με μια απαράμιλλη διαφάνεια και ανοικτό πνεύμα, που διατηρούνται σε ένα περιβάλλον που ελαχιστοποιεί τις ιεραρχίες και τα διοικητικά επίπεδα.

Η permaculture είναι πολύ περισσότερο από το σχεδιασμό, την καλλιέργεια και τη συγκομιδή των καλλιεργειών. Προτείνει επίσης νέους τρόπους για τους ανθρώπους να επανεξετάσουν τις κοινότητες στις οποίες ζουν και τον τρόπο λειτουργίας της κοινωνίας τους, τόσο σε τοπικό όσο και σε ευρύτερο επίπεδο.

Κατανομή γαιών

Μερικοί άνθρωποι έχουν την επιθυμία να καλλιεργούν τρόφιμα, αλλά δεν έχουν τη γη για να την κάνουν. Άλλοι άνθρωποι έχουν γη αλλά δεν έχουν το χρόνο ή την επιθυμία να την καλλιεργήσουν (αλλά θα ήθελαν να έχουν κάποια ανταμοιβή από αυτή). Η κατανομή των εδαφών αφορά την επαφή αυτών των δύο ομάδων ανθρώπων για να καλύψουν τις ανάγκες τους. Μέσω μιας κοινοτικής βάσης δεδομένων, εκείνοι που διαθέτουν γη μπορούν να συνδυαστούν με αυτούς που δεν έχουν. Τυπικά, σε αντάλλαγμα για να τους επιτρέψει να καλλιεργήσουν τη γη, ο ιδιοκτήτης θα λάβει ένα ποσοστό της απόδοσης από τη παραγωγή. Αυτό όχι μόνο σημαίνει ότι η γη που μπορεί να μη χρησιμοποιείται ποτέ, γίνεται παραγωγική – με όλα τα οφέλη που συνεπάγεται όχι μόνο για τους εμπλεκόμενους αλλά και για τη βιοποικιλότητα της αστικής περιοχής, το έδαφος και την ποιότητα του αέρα.

Αστικά αγροκτήματα

Οι αστικές εκμεταλλεύσεις εμφανίζονται όταν μια κοινότητα ή μια ομάδα ανθρώπων αποφασίζουν να μισθώσουν ένα οικόπεδο από τις τοπικές αρχές για να μετατραπεί σε αγρόκτημα καλλιέργειας τροφίμων. Στην ιδανική περίπτωση, η γη θα είναι λογικά κοντά στο κέντρο της πόλης και στις δημόσιες συγκοινωνιακές συνδέσεις, έτσι ώστε να είναι προσβάσιμη σε οποιονδήποτε επιθυμεί να συμμετάσχει, είτε έχει αυτοκίνητο είτε όχι (και μια τέτοια θέση ενθαρρύνει επίσης λιγότερη χρήση αυτοκινήτων, δημόσιες συγκοινωνίες, ποδηλασία ή πεζοπορία). Εκτός από την καλλιέργεια οπωροκηπευτικών, ένα αγρόκτημα πόλης μπορεί επίσης να περιλαμβάνει κοινόχρηστους χώρους, όπως αίθουσες διδασκαλίας, προγράμματα ανακύκλωσης και ανταλλαγής και τράπεζες σπόρων για τη διατήρηση των ντόπιων ποικιλιών. Ανάλογα με την έκταση και τις εγκαταστάσεις ένα αστικό αγρόκτημα μπορεί να έχει ακόμη τα ζώα.

Περιφερειακή Κηπουρική

Αυτό αφορά τη φύτευση φυτών σε τοποθεσίες που είναι διαθέσιμες ανάμεσα στους δρόμους και τα κτίρια του αστικού τοπίου. Σε περιοχές που δεν είχαν σχεδιαστεί για καλλιέργεια τροφίμων αλλά οι οποίες μπορούν, με λίγη επινοητικότητα και προσπάθεια, μπορούν να μετατραπούν και να παρέχουν στους κατοίκους της περιοχής βρώσιμες καλλιέργειες σε εγκαταλειμμένα κομμάτια γης, πάρκα, δημοτικά οικόπεδα , στέγες κλπ

Αστική αναζήτηση τροφής (Urban Foraging)

Οι αστικές περιοχές είναι επίσης πιθανό να έχουν ήδη βρώσιμες καλλιέργειες εντός αυτών.. Ίσως να υπάρχουν τοπικά οπωροφόρα δέντρα που καλλιεργούνται σε κομμάτια κοινής γης. Η αστική αναζήτηση τροφής προσφέρει πολλά οφέλη. Δεν παρέχει μόνο δωρεάν τροφή, αλλά επίσης σας επιτρέπει να γνωρίσετε την πόλη ή την πόλη σας με έναν νέο τρόπο, κοιτάζοντας το με τα μάτια του forager και όχι, ας πούμε, τη συνείδηση ​​ενός υπαλλήλου. Προσφέρει ευκαιρίες για εξερεύνηση, συχνά σε περιοχές που προηγουμένως ίσως δεν είχαν άμεση έλξη. Βοηθά επίσης να φέρει τους ανθρώπους μαζί καθώς οι άνθρωποι ανταλλάσσουν συμβουλές για καλές τοποθεσίες αναζήτησης τροφής και αξιοποιούν τις εμπειρίες τους.

Δημοτική και κρατική γη

Συχνά, οι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης είναι ιδιοκτήτες πολλών περιοχών γης που έχουν εγκαταλειφθεί. Οι κοινότητες μπορούν να ομαδοποιήσουν και να προτείνουν να ζητήσουν τη διαχείριση τέτοιων περιοχών για καλλιέργεια με αντάλλαγμα με αντάλλαγμα μέρος της παραγωγής για ευπαθείς ομάδες πολιτών του δήμου. Έτσι όχι μόνο ότι η προηγουμένως εγκαταλελειμμένη γη αξιοποιείται και μετατρέπεται σε παραγωγική με ανταποδοτικά για το δήμο οφέλη , βελτιώνει και την εικόνα του δήμου στους δημότες του γιατί δίνει την ευκαιρία να αξιοποιηθεί, να διατηρείται καθαρή από σκουπίδια όπως γίνεται συνήθως με τα εγκαταλειμμένα οικόπεδα, και να είναι ασφαλής από πυρκαγιές χωρίς κανένα κόστος στο δήμο αφού πριν θα έπρεπε να διαθέτει συχνά προσωπικό για το καθαρισμό της.

Κ.Υ.ΓΕΩ. (Κοινωνικά Υποστηριζόμενη Γεωργία)

Το σήμερα είναι μια μέρα που δεν ήρθε. Το σήμερα είναι μια μέρα που περιπλανιέται παραζαλισμένη ανάμεσα στο χτες και στο αύριο. Το πιο πιθανό: μοιάζει ότι δεν πρόκειται να έρθει ποτέ και ότι θα περάσουμε κατ’ ευθείαν από το χτες στο αύριο. Έτσι. Με τα καμένα μας δέντρα και τα καμένα μας παιδιά, αποδιωγμένοι από το σήμερα. Μετανάστες από το χτες, στο αύριο. Διωγμένοι για πάντα από το σήμερα των σπιτιών μας, από την σημερινή μας λαλιά. Αποσβολωμένοι από την φρυκτωρία μιας γης που κανένα καράβι δεν το οδήγησε σε κάποιο λιμάνι, παρά μονάχα στον χέρσο θάνατο. Διωγμένοι σ’ ένα αύριο όπου η γη καπνίζει, λες και το σήμερα δεν υπήρξε ποτέ! Αλήθεια είναι. Το σήμερα δεν υπήρξε ποτέ. Εδώ, δεν υπήρξε ποτέ.

Κι όμως, κανονικά, εδώ θα έπρεπε να είναι ο τόπος μας για το «εδώ» του «σήμερα». Αυτός ο τόπος που έφυγε κάτω από τα πόδια μας και έγινε ο ου τόπος. Ένας εφιάλτης της ουτοπίας. Και έγινε ου τις ο καθένας από μας, ένας λυμφατικός Οδυσσέας που παίζει μαζί με την Κίρκη στο «Survivor».

Τυφλή μέρα. Δεν υπάρχει πουθενά. Σε κανένα χάρτη. Σε κανένα κτηματολόγιο του χρόνου που ήταν καιρός και χάθηκε. Χαμένος καιρός, καμένος χρόνος, χαμένο σήμερα. Δεν υπάρχει. Δεν θα υπάρξει ποτέ. Για όλους. Αλλά αυτό δεν είναι κοινοκτημοσύνη. Είναι απλώς η κοινότητα της ακτημοσύνης των ακτημόνων. Ο χρόνος παραμένει κτήμα των ολίγων. Ο απάτητος χρόνος από τους πολλούς. Εκείνους που συνωστίζονται μπροστά στις πύλες διανομής ενός καιρού που δεν θα γίνει ποτέ χρόνος. Και οι μέρες θα παρακρατούνται ως κεφαλικός φόρος ενός φριχτά δανεισμένου καιρού που λέγεται τόπος. Μια διάπλατα κλειστή πραγματικότητα.

Όλα τα επιδέχεται αυτή η πραγματικότητα: καταπατήσεις, αυθαίρετες «αστικές πυκνώσεις», αποκλεισμούς αιγιαλού και άλλα συναφή εργαλεία μιας άγριας υπαρξιακής ματαιότητας, αφού τίποτε από αυτά δεν υπάρχει σήμερα. Γιατί το σήμερα δεν υπάρχει. Κάηκε χτες.

Σ’ αυτό το χτες που κρατάει χρόνια και χρόνια σαν αιώνες, κάηκε το σήμερα. Με χιλιάδες εστίες φωτιάς που άναψαν ταυτόχρονα μέσα στα χρόνια. Χιλιάδες εστίες –χρόνια, μέσα σε σκοτεινά γραφεία, σε σκοτεινές ψυχές, σε σκοτεινές μπετονιέρες με χείλη ακονισμένα σαν ξυράφι, σε ψηφοδέλτια ακόμα πιο ακονισμένα, σαν όπλα της πιο ανήκουστης οπλοχρησίας εναντίον των αδύναμων που τους μετέτρεψαν σε ψοφοδεείς (και ψηφοδεείς), χιλιάδες εστίες πυρκαγιάς μέσα σε προθαλάμους πολιτικής επαιτείας, χιλιάδες ταυτόχρονες πυρκαγιές που κατέκαψαν αυτό το σήμερα που δεν υπάρχει. Αυτή τη μέρα που δεν ήρθε ποτέ, γιατί κάηκε από χιλιάδες εμπρηστικές υπογραφές, από χιλιάδες εμπρηστικούς αριθμούς τραπεζικών λογαριασμών και τραπεζικών νόμων, αυτή τη μέρα που κάηκε από «χρήμα» ανθρώπων, ανάξιων να αποτελέσουν «μέτρον» ανθρώπων κατά Πρωταγόρα.

Γιατί το σήμερα, αυτή η μέρα που δεν ήρθε ποτέ, είναι μια μέρα κλεμμένη. Η μέρα που δεν ήρθε ποτέ, είναι μια τεράστια περιουσία που κάποιοι την άρπαξαν. Είναι η περιουσία από τα κέρδη ζωής χιλιάδων ημερών. Το κλεμμένο κέρδος από χιλιάδες χρόνια βιωμένου χρόνου χιλιάδων ανθρώπων μέσα σε μια μέρα. Αδιανέμητου χρόνου. Γιατί πριν προλάβει να γίνει διανεμητός, τον άρπαξαν. Πάει. Και η μέρα η σημερινή δεν ήρθε ποτέ.

Αυτή η μέρα που είναι χιλιάδες μέρες. Πακτωλός «χρήματος ανθρώπων» που μετατράπηκε σε χρυσίον χαλασμένων ψυχών. Ψυχών που κρώζουν μετατρέποντας τον κρωγμό σε μέθοδο εμπορίου. Γιατί, κρώζοντας, ήδη εμπορεύονται τις επόμενες κλεμμένες στιγμές, τις εκατομμύρια κλεμμένες στιγμές… μέσα σε μια στιγμή. Όταν η ζωή –εκατοντάδες χρόνια τόπου, εκατοντάδες χρόνια χρόνου– θα σωριάζεται αθορύβως μέσα στους αφανείς θανάτους, της καθ’ όλου εξουσίας. Εκεί, «κάτω από τον τάπητα των πολυκατοικιών» όπου κρύβονται οι αισχροί φόβοι μιας μέρας που δεν ήρθε ποτέ. Οι φόβοι μιας μέρας που πέρασε από το χτες στο αύριο και που ο τάπητας των πολυκατοικιών της είναι φτιαγμένος από δάσος αληθινό. Κάποτε θα αναφλεγεί. Γιατί αυτή είναι η φυσική ανανέωση του χρόνου.

Η «χαλέπιος πεύκη» του καιρού που καίγεται για να ανανεωθεί ο χρόνος. Η απόλυτη Τράπεζα της κοινοκτημοσύνης. Αλλιώς δεν γίνεται. Έτσι κι αλλιώς έτσι, μονάχα θάνατος. Κι άσε αν λένε τα θηρία της χρυσοβόρου θρηνωδίας που λέγεται καθεστώς. Εκεί, στο καθεστώς, δεν έχει ακόμα ανακαλυφθεί ζωή. Εκεί έχει ανακαλυφθεί μονάχα θάνατος. Μέρες που δεν θα έρθουνε ποτέ.