536 Μ.Χ. – Ο ΕΡΧΟΜΟΣ ΤΟΥ ΣΚΟΤΟΥΣ

Γράφει ο Έρικ Σμυρναίος

To καλοκαίρι του έτους 536 μ.Χ. ένας κοσμικός σπασμός διέτρεξε ολόκληρο τον πλανήτη μας. Σύμφωνα με τις αφηγήσεις των ανθρώπων εκείνης της εποχής, ένα ασυνήθιστο σύννεφο εμφανίστηκε στους ουρανούς της Νότιας Ευρώπης, της Βόρειας Αφρικής και της Δυτικής Ασίας. Οι μάρτυρες του συγκεκριμένου φαινόμενου το παρομοίωσαν με ένα «πέπλο σκόνης» που βύθισε την περιοχή της Μεσογείου και πολλές άλλες περιοχές του κόσμου σε μια πολύχρονη περίοδο σκοταδιού και ψύχους. Το καταστροφικό εκείνο γεγονός καταγράφηκε από τον Βυζαντινό χρονογράφο Προκόπιο, σύμφωνα με τον οποίο το φως του ήλιου έχασε τη λαμπρότητά του.

Ξαφνικά έμοιαζε με το χλωμό φως του φεγγαριού, ένα φαινόμενο που κράτησε για έναν ολόκληρο χρόνο. Ο Προκόπιος αναφέρει επίσης ότι εκείνη η αλλόκοτη εξασθένιση του ηλιακού φωτός είχε ως αποτέλεσμα να ξεσπάσουν επιδημίες σε ολόκληρη την αυτοκρατορία πόλεμοι και κοινωνικές αναταραχές.

Η μαρτυρία εκείνου του Βυζαντινού λόγιου δεν είναι η μοναδική που αναφέρεται στο καταστροφικό τούτο γεγονός. Σύμφωνα με ένα διασωθέν χειρόγραφο από τη Συρία που αναφέρεται στην ίδια χρονική περίοδο, «ο ήλιος άρχισε να σκοτεινιάζει κατά τη διάρκεια της ημέρας και το φεγγάρι τη νύχτα ενώ η θάλασσα ήταν ταραγμένη και καλυμμένη από αφρούς.»
Πραγματικά, σήμερα γνωρίζουμε ότι όντως εκείνα τα χρόνια συνέβησαν ορισμένα γεγονότα που συνηγορούν υπέρ της παραπάνω άποψης. Για παράδειγμα, μια θανατηφόρα ασθένεια σάρωσε τα εδάφη της Βυζαντινής αυτοκρατορίας κατά τα έτη 541 και 542 μχ η οποία έμεινε γνωστή ως η «Πανούκλα του Ιουστινιανού.» Σύμφωνα με σύγχρονες εκτιμήσεις, σχεδόν το 1/3 του συνολικού πληθυσμού της Βυζαντινής Επικράτειας πέθανε κατά τη διάρκεια εκείνης της επιδημίας. Ο Προκόπιος περιγράφει μάλιστα κάποια από τα τρομακτικά συμπτώματα της θανατηφόρας εκείνης αρρώστιας: Υψηλός πυρετός και πρήξιμο σε ολόκληρο το σώμα των θυμάτων της.

Στην Κίνα, το ίδιος έτος, δηλαδή το 536 μ.Χ. ξέσπασε πείνα εξαιτίας μιας πολύ εκτεταμένης ξηρασίας που είχε ως αποτέλεσμα να πεθάνουν πολλοί άνθρωποι. Επίσης, υπήρξαν αναφορές για μια «κίτρινη σκόνη που έπεφτε από τον ουρανό σαν χιόνι.» Το ίδιο έτος η περιοχή της σημερινής Κορέας δοκιμάστηκε από πολύ δυνατές θύελλες και καταστροφικές πλημμύρες. Στην περιοχή της Μεσοποταμίας καταγράφηκαν πρωτοφανείς χιονοπτώσεις, φαινόμενο εντελώς ασυνήθιστο για εκείνη τη συγκεκριμένη περιοχή. Επιπρόσθετα, η Σκανδιναβική χερσόνησο υπέφερε πάρα πολύ. Σύμφωνα με σχετικά αρχαιολογικά ευρήματα, εκείνα τα χρόνια σχεδόν το 75% των χωριών σε πολλές περιοχές της Σουηδίας εγκαταλείφθηκαν από τους κατοίκους τους.

Θεωρείται μάλιστα ότι αυτό ήταν το γεγονός που πυροδότησε τις μεταγενέστερες επιδρομές των Βίκινγκς στις νοτιότερες και πιο εύπορες ευρωπαϊκές ακτές. Οι συγκεκριμένοι άνθρωποι απλά αναζητούσαν πιο εύφορα εδάφη σε πιο φιλικά κλίματα για να ξαναχτίσουν τις ζωές τους. Ένα βορειοευρωπαϊκό ποίημα που σώζεται από εκείνα τα χρόνια αναφέρεται στο σκοτείνιασμα του ήλιου, στην καταβύθιση μεγάλων περιοχών της στεριάς μέσα στη θάλασσα, σε καταρρακτώδεις βροχές και στην παράξενη συμπεριφορά των αστεριών.

Εκείνη η δραματική επιδείνωση του κλίματος ενδεχομένως να επηρέασε ακόμα πιο ουσιαστικά το ρου της ιστορίας. Για παράδειγμα, η μαζική μετανάστευση των μογγολικών φυλών προς τη Δύση, η πτώση της Περσικής Αυτοκρατορίας και η άνοδος και η ταχύτατη εξάπλωση του Ισλάμ, μπορεί να οφείλεται σε αυτή. Σύμφωνα δε με πολλούς σύγχρονους ιστορικούς, η διολίσθηση του δυτικού κόσμου στους σκοτεινούς αιώνες και στη μεσαιωνική εποχή θα μπορούσε κάλλιστα να προκλήθηκε από την εμφάνιση εκείνου του καταστροφικού κλιματικού γεγονότος. Σήμερα γνωρίζουμε πλέον, με βάση γεωλογικά και άλλα ευρήματα της σύγχρονης επιστήμης ότι εκείνα τα χρόνια ένα μεγάλο τμήμα του πλανήτη μας, κυρίως στην περιοχή του Βορείου Ημισφαιρίου, υπέστη μια ξαφνική και ανεξήγητη κλιματική μεταβολή προς το χειρότερο.

Η εξέταση των δακτυλίων των κορμών των δέντρων που φύονταν εκείνα τα χρόνια, και συγκεκριμένα κατά τα έτη 536 έως 551 μ.Χ., αποκαλύπτουν το γεγονός ότι η ανάπτυξή τους επιβραδύνθηκε ανεξήγητα στις περιοχές της Κίνας, της Ευρώπης και της Βορείου Αμερικής. Αυτή η δυσάρεστη εξέλιξη θα μπορούσε να οφείλεται μονάχα στο γεγονός ότι το ποσοστό της ηλιακής ακτινοβολίας που έφτανε στη Γη είχε μειωθεί σε μεγάλο βαθμό, πράγμα που είχε ως αποτέλεσμα να προκύψουν σκληρότεροι χειμώνες και να διαταραχτεί η συμπεριφορά του καιρού κατά τη διάρκεια ολόκληρου το έτους.

Οι επιπτώσεις εκείνης της πλανητικής αναταραχής για το ανθρώπινο είδος ήταν οι αποτυχημένες σοδειές, η πείνα, η εμφάνιση επιδημιών, εξαιτίας της εξασθένισης του ανοσοποιητικού συστήματος των υποσιτισμένων ανθρώπων και φυσικά εκτεταμένες κοινωνικές και πολιτικές αναταραχές. Για πολλά χρόνια οι ιστορικοί και οι επιστήμονες αναρωτιόντουσαν τι ήταν αυτό που προκάλεσε εκείνες τις παράξενες μεταβολές που ενέπνευσαν τον Προκόπιο και άλλους συγχρόνους του να τις καταγράψουν.

Τι θα μπορούσε να έχει προκαλέσει μια τόσο ξαφνική και δραματική αλλαγή στο παγκόσμιο κλίμα; Οι ειδικοί της εποχής μας έχουν διατυπώσει ορισμένες πολύ ενδιαφέρουσες θεωρίες σχετικά με το όλο ζήτημα: Σύμφωνα με μια θεωρία, το παγκόσμιο κλίμα επιδεινώθηκε πρόσκαιρα εξαιτίας μιας ισχυρότατης ηφαιστειακής έκρηξης που σημειώθηκε στην περιοχή της Κεντρικής Αμερικής. Ένα τέτοιο γεωλογικό γεγονός θα είχε ως αποτέλεσμα ένα στρώμα στάχτης και σκόνης να καλύψει τους ουρανούς του μεγαλύτερου μέρους του πλανήτη μας, να αποτρέψει για ένα πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα τις ακτίνες του ήλιου να διαπεράσουν την ατμόσφαιρα και να προκαλέσει ένα φαινόμενο ανάλογο με αυτό του «πυρηνικού χειμώνα».

Σύμφωνα με μια άλλη θεωρία, υπήρξαν δυο ηφαιστειακές εκρήξεις που προκάλεσαν το παραπάνω φαινόμενο, το 536 και το 540 μ.Χ., με αποτέλεσμα σύννεφα σκόνης και στάχτης να φτάσουν μέχρι τη στρατόσφαιρα και να εξαπλώθούν ταχύτατα πάνω από ολόκληρη τη Γη. Ενδείξεις ηφαιστειακών εκρήξεων που συνέβησαν εκείνη την εποχή έχουν βρεθεί σε ιζηματογενή υλικά στο Βόρειο και στο Νότιο Πόλο. Συγκεκριμένα, στην Ανταρκτική και στη Γροιλανδία έχουν εντοπιστεί εκτεταμένες θειούχες εναποθέσεις που χρονολογούνται από τα μέσα του 6ου αιώνα μ.Χ.

Μια τρίτη θεωρία προσπαθεί να ερμηνεύσει τα κατακλυσμικά εκείνα φαινόμενα ως αποτελέσματα της πολύ κοντινής διέλευσης ενός κομήτη, που ενδεχομένως άφησε πίσω του τεράστιες ποσότητες σκόνης και άλλων σωματιδιών τα οποία εισήλθαν στη γήινη ατμόσφαιρα και την έκαναν πιο θολή. Αυτό που μπορούμε πάντως να ισχυριστούμε με απόλυτη βεβαιότητα είναι ότι οτιδήποτε και αν ήταν αυτό που προκάλεσε την καταστροφική αυτή κοσμική αναταραχή, για τους ανθρώπους που ζούσαν εκείνα τα χρόνια συνεπάγονταν μια ξαφνική και καλπάζουσα αλλαγή στο κλίμα, η οποία προκάλεσε το σοβαρό κλονισμό πολλών κοινωνιών του τότε γνωστού κόσμου. Για τους ανθρώπους αυτούς έμοιαζε σαν να ερχόταν το τέλος του κόσμου.

Δείτε το Βίντεο…

[youtube https://www.youtube.com/watch?v=s6Wzm2Yv2cc]
Το παραπάνω γεγονός αποτελεί μια δυσοίωνη υπενθύμιση του πόσο ευάλωτοι εξακολουθούμε να είμαστε μπροστά στην αναπάντεχη μεταβολή των περιβαλλοντικών συνθηκών πάνω στις οποίες έχουμε οικοδομήσει τις ζωές μας. Πώς θα αντιδρούσε ο σημερινός παγκοσμιοποιημένος κόσμος, για παράδειγμα, αν ένας παρόμοιος κλυδωνισμός διέτρεχε το σύγχρονο κόσμο και δοκίμαζε τις λεπτεπίλεπτες ισορροπίες του; Θα κατάφερναν οι τεχνολογικά προηγμένες υποδομές μας να ανταπεξέλθουν στις προκλήσεις μιας τόσο εκτεταμένης μεταβολής του παγκόσμιου κλίματος;

Πηγές:
1. https://www.thevintagenews.com/2018/05/02/long-winter/
2. https://en.wikipedia.org/wiki/Extreme_weather_events_of_535%E2%80%93536
3. https://www.smithsonianmag.com/science-nature/sixth-century-misery-tied-not-one-two-volcanic-eruptions-180955858/

Πηγή: visaltis.net (eword.gr)