Τρώμε πλαστικό, πίνουμε πλαστικό, κολυμπάμε σε πλαστικό

Τον Φλεβάρη μια νεαρή φάλαινα ξεβράστηκε νεκρή στην παραλία Cabo de Palos στην περιοχή Μούρθια της Ισπανίας. Τα αποτελέσματα της νεκροψίας που ανακοινώθηκαν πριν από λίγες μέρες έδειξαν ότι η φάλαινα είχε στο στομάχι και στα έντερα της 30 κιλά σκουπίδια, κατά κύριο λόγο πλαστικά όπως σακούλες, μπιτόνια κ.α. Το ζώο (το οποίο ήταν ασυνήθιστα αδύνατο) δεν μπορούσε φυσικά να χωνέψει το πλαστικό, έπαθε περιτονίτιδα και τελικά ρήξη στομάχου [1].

Αυτό το παράδειγμα αποκαλύπτει μόνο «την κορυφή του παγόβουνου». Στην Μεσόγειο δεν υπάρχει ψάρι ή ασπόνδυλο που να μην έχει κομμάτια πλαστικού ή μικροπλαστικά στο στομάχι ή στους ιστούς του [2]. Σε αυτά συμπεριλαμβάνονται τα ψάρια και τα θαλασσινά που καταλήγουν στο πιάτο μας.

Όλα τα ψάρια τα οποία καταναλώνουμε έχουν τραφεί σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό με πλαστικό. Την ίδια στιγμή εκατομμύρια (κυριολεκτικά) θαλάσσιοι οργανισμοί και θαλασσοπούλια πεθαίνουν κάθε χρόνο στον κόσμο εξαιτίας του πλαστικού που καταναλώνουν.
Κολυμπάμε σε μια θάλασσα πλαστικών

Η Μεσόγειος θεωρείται η 6η κατά σειρά θαλάσσια περιοχή στον κόσμο με τη μεγαλύτερη συγκέντρωση πλαστικών απορριμμάτων. Οι πιο αισιόδοξες εκτιμήσεις υπολογίζουν τα πλαστικά στη Μεσόγειο σε 4.800 τόνους, ενώ οι πιο απαισιόδοξες σε 30.300 τόνους [3]. Σε ποσοστά, οι αριθμοί αυτοί αντιπροσωπεύουν το 5-10% των πλαστικών απορριμμάτων που υπάρχουν στις θάλασσες και τους ωκεανούς σε παγκόσμιο επίπεδο.

Λόγω του κλειστού της σχήματος, η πυκνότητα των μικροπλαστικών στη Μεσόγειο ξεπερνά τις αντίστοιχες μετρήσεις που έχουν καταγραφεί στις άλλες 5 περιοχές του πλανήτη με τη μεγαλύτερη συγκέντρωση πλαστικών – τις ονομαζόμενες «δίνες απορριμμάτων» στον Ειρηνικό, τον Ατλαντικό και αλλού. Συγκεκριμένα η Μεσόγειος κατατάσσεται 1ηπαγκοσμίως σε πυκνότητα πλαστικών απορριμμάτων, με τα μικροπλαστικά να εκτιμάται ότι φτάνουν τα 250 δισεκατομμύρια κομμάτια! [4]

Μέσω των θαλάσσιων ρευμάτων τα μικροπλαστικά μεταφέρονται παντού. Η περιβαλλοντική οργάνωση «Αρχιπέλαγος» η οποία ανέλυσε δείγματα από παραλίες απομακρυσμένων νησιών και ακατοίκητων βραχονησίδων της Ελλάδας βρήκε ότι περιείχαν μικροπλαστικές ίνες, σε ποσότητα αντίστοιχη με εκείνη των παραλιών της Αττικής [5].
Τι είναι τα μικροπλαστικά

Τα μικροπλαστικά είναι πλαστικά σωματίδια μεγέθους 5mm και κάτω, τα οποία προέρχονται είτε από την διάσπαση μεγαλύτερων κομματιών πλαστικού που έχουν καταλήξει στη θάλασσα, είτε από άλλα βιομηχανικά προϊόντα όπως π.χ. απολεπιστικά καλλυντικά (τα μικροσφαιρίδια που κάνουν απολέπιση είναι συνήθως μικροπλαστικά), σαμπουάν, αποσμητικά, συνθετικά ρούχα όπως τα fleece κ.α. Εκτιμάται ότι ένα συνθετικό ρούχο «χάνει» σε μία και μόνο πλύση περίπου 1900 μικροπλαστικές ίνες, οι οποίες συνήθως καταλήγουν μέσω του αποχετευτικού συστήματος στη θάλασσα [6].

Τα μικροπλαστικά αποτελούν το 92% των πλαστικών απορριμμάτων που υπάρχουν στις θάλασσες και τους ωκεανούς. Στη συντριπτική τους πλειοψηφία δεν βιοδιασπώνται και θα παραμείνουν στο περιβάλλον για χιλιάδες χρόνια, μολύνοντας όλους τους θαλάσσιους οργανισμούς [7].
Δηλητηριάζοντας την βάση της τροφικής αλυσίδας…

Το 2015 δόθηκε στη δημοσιότητα ένα βίντεο το οποίο έδειχνε ζωοπλανγκτον να τρέφεται με μικροπλαστικά [8]. Το ζωοπλανκτόν αποτελεί μαζί με το φυτοπλακτόν τη βάση της τροφικής αλυσίδας των θαλασσών. Έτσι και τα μικροπλαστικά ξεκινάνε από τη βάση της τροφικής αλυσίδας και φτάνουν στην κορυφή – συμπεριλαμβανομένου του πιάτου μας.

Τα ψάρια, θαλάσσια θηλαστικά και άλλα ζώα δεν καταναλώνουν πλαστικά μόνο μέσω του ζωοπλανγκτόν αλλά και άμεσα – όπως η φάλαινα που ξεβράστηκε στην ισπανική ακτή. Μια πρόσφατη έρευνα έδειξε μάλιστα ότι οι νεαρές πέρκες προτιμούν να τρώνε σωματίδια πολυστυρένιου παρά ζωοπλανγκτόν [9].

Κάθε χρόνο σε ολόκληρο τον πλανήτη πεθαίνουν 100.000 θαλάσσια θηλαστικά (δελφίνια, φάλαινες, φώκιες, κ.α.) λόγω των πλαστικών απορριμμάτων [10]. Αυτός ο αριθμός αφορά μόνο τα ζώα των οποίων ο θάνατος έχει με κάποιο τρόπο διαπιστωθεί από ανθρώπους και όχι τον πραγματικό συνολικό αριθμό. Επιπλέον εκτιμάται ότι κάθε χρόνο από τα πλαστικά απορρίμματα πεθαίνουν και 1 εκατομμύριο θαλασσοπούλια [11], καθώς και αμέτρητα ψάρια.
Τρώγοντας πλαστικά

Τα περισσότερα πλαστικά και μικροπλαστικά βρίσκονται στο στομάχι και στα έντερα των ψαριών. Πολλές έρευνες έχουν δείξει όμως ότι τα μικροπλαστικά μεταφέρονται από το έντερο στο κρέας τους [12].

«Το πλαστικό έχει εισχωρήσει σε όλα τα επίπεδα της τροφικής αλυσίδας στο θαλάσσιο περιβάλλον …και τώρα το βλέπουμε να επιστρέφει σε μας, στο πιάτο μας.»
Τσέλσι Ρόχμαν, Καθηγήτρια Οικολογίας στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο στον Καναδά [13].

Και σαν να μην αρκετή η κατανάλωση πλαστικού από μόνη της, οι επιστήμονες επισημαίνουν ότι τα μικροπλαστικά συγκρατούν και απορροφούν και άλλα βλαβερά στοιχεία: τοξικά χημικά όπως φυτοφάρμακα, χημικές ενώσεις που επηρεάζουν τις ορμόνες, διοξίνες, παθογόνα βακτήρια, κ.α. [14, 15].
Πλαστικά και στο πόσιμο νερό!

Στις θάλασσες και τους ωκεανούς του κόσμου πλέουν 150 εκατομμύρια τόνοι πλαστικών απορριμμάτων, ενώ κάθε χρόνο προστίθενται 8 εκατομμύρια επιπλέον τόνοι [16]. Πλαστικά και μικροπλαστικά όμως δεν υπάρχουν μόνο εκεί!