Το ημερολόγιο έδειχνε 17 Νοεμβρίου 1973…

Ξημερώματα Σαββάτου. Το ημερολόγιο έδειχνε «17 Νοεμβρίου 1973». Ένα τανκ κινείται προς τη σιδερένια πόρτα του Πολυτεχνείου της Αθήνας. Φοιτητές στέκονται πίσω από την πόρτα. Δεν υποχωρούν. Δεν φεύγουν. Βρίσκονται εκεί επί τρεις ημέρες, φωνάζοντας «Ψωμί-Παιδεία-Ελευθερία». Το τανκ ρίχνει την πόρτα. Τίποτα πια δεν θα είναι ίδιο. Γιατί λίγους μήνες μετά, θα ακολουθήσει η πτώση της Χούντας των συνταγματαρχών.

Έχουν…
περάσει σαράντα έξι χρόνια από τότε. Αναμνήσεις, εξιστορήσεις και μαρτυρίες από εκείνες τις ημέρες έχουν καταγραφεί και έχουν ακουστεί πολλές φορές. Κάθε μία από αυτές, όμως, είναι ξεχωριστή. Όπως ξεχωριστή είναι η ιστορία του καθενός από τους πρωταγωνιστές των ημερών εκείνων.

«Εδώ και χρόνια δεν μιλώ για το Πολυτεχνείο», είναι η πρώτη φράση του κυρίου Μηνά στην άλλη άκρη του ακουστικού. Δεν είναι ο πρώτος που απαντά με αυτή τη φράση. Για την ακρίβεια, οι περισσότεροι που ήταν στο κέντρο των εξελίξεων εκείνων των ημερών δεν θέλουν να μιλούν. Ο κ. Μηνάς είχε σημαντικό ρόλο στην οργάνωση των φοιτητών στο Πολυτεχνείο. Ήταν φοιτητής στην Ανώτατη Βιομηχανική Σχολή Πειραιώς και μέλος της Φοιτητικής Ένωσης Κρητών.


Δεν θέλει να μιλήσει για τίποτα από όλα αυτά. Ούτε για το πώς οι φοιτητές από τον Πειραιά «κατέλαβαν» το τρένο για να φτάσουν μέχρι το Πολυτεχνείο και να βοηθήσουν στην οργάνωση του φοιτητικού κινήματος. Ούτε για τότε που μπήκε μέσα το τανκ και οι πρώτες κινήσεις του ήταν να προτρέψει τον Νίκο, που είχε ευθύνη του σταθμού, να τον καταστρέψει και στη συνέχεια, ο ίδιος να κλειδώσει στο συρτάρι του πρύτανη ό,τι πολύτιμο υπήρχε, για να παραμείνει ασφαλές.

Θυμάται μία κοπέλα, την Ιωάννα, που τη δεύτερη ημέρα μπήκε στο «Ιατρείο» (το νευραλγικό σημείο των ημερών εκείνων, στο κτίριο Γκίνη) πανικόβλητη και στενοχωρημένη γιατί έχασε την τσάντα της. «Αποκλείεται να σου την έκλεψαν. Εδώ μέσα δεν κλέβουνε», της είπε. Λίγο αργότερα, η κοπέλα βρήκε την τσάντα της κρεμασμένη σε ένα κλαδί ενός δέντρου στο προαύλιο.


«Αν θες, θα σου πω για την ουσία του Πολυτεχνείου. Τι συμβολίζει», λέει με αργή και σταθερή φωνή: «Το Πολυτεχνείο είναι το πνεύμα μιας εποχής. Υπήρξε ένας αυθορμητισμός πηγαίος. Μέσα στο Πολυτεχνείο βρίσκονταν νέα παιδάκια. Δεκαεπτά, δεκαοκτώ χρόνων. Το φοιτητικό κίνημα τότε υπερέβη τα κόμματα. Και, κάτι που ίσως δεν ξέρει πολύς κόσμος, είναι ότι δεν ήταν καθόλου ανδροκρατούμενο», σημειώνει, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, και προσθέτει ότι τα κορίτσια είχαν σημαντικό ρόλο και χώρο στην οργάνωση του κινήματος.

«Ήταν μια ειρηνική εξέγερση, της οποίας το περιεχόμενο δεν είχε ίχνος βίας. Ήταν αριστερής αξιακής έμπνευσης και η δύναμη της ηθικής του βεβαιότητας ήταν το πρόταγμα της ελευθερίας και της δημοκρατίας. Εκφράζει το πνεύμα μιας γενιάς», επισημαίνει.

Για τον κ. Μηνά, το Πολυτεχνείο είχε «νεανική, πληθωρική και μαζική μορφή» και για αυτόν τον λόγο -αν και «συνέβη και τελείωσε εκεί»- παρήγαγε αποτέλεσμα. Συνεχίζει, όμως: «Αυτή ακριβώς η μορφή του ήταν που το κάνει “καθαρτήριο” μιας κοινωνίας ολόκληρης. Μπορούσαν πια όλοι να χωρέσουν εκεί».

Δεν του αρέσει να λέει ότι ήταν εκ των πρωταγωνιστών των ημερών. «Φυσικά υπήρξαν πρωταγωνιστές. Φυσικά το Πολυτεχνείο έχει ταυτότητα και η πρωτοπορία του έπαιξε ρόλο στη διαμόρφωση της δημοκρατίας μας», σχολιάζει. «Αλλά δεν πρέπει να προσωποποιείται», επιμένει, «εξέφρασε και εκφράζει μία γενιά ολόκληρη».

Ο Μανώλης το 1973 έμενε στον Άγιο Ελευθέριο και ήταν μαθητής της Ε’ γυμνασίου στο 18ο Γυμνάσιο Πατησίων. Οι μνήμες από τις ημέρες πριν και μετά το Πολυτεχνείο είναι ακόμα ζωντανές. «Ζήσαμε πολύ έντονα εκείνες τις ημέρες, όχι μόνο γιατί το σπίτι μας ήταν πολιτικοποιημένο», λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ. «Πηγαίναμε στο σχολείο και δεν κάναμε μάθημα. Μπαίναμε στην τάξη και οι καθηγητές δε μιλούσαν. Ήταν σιωπηλοί. Κάποιοι έκλαιγαν», θυμάται.

Μάλιστα, στο σχολείο του οργανώθηκαν οι μαθητές για να πάνε στο Πολυτεχνείο και να μπουν μέσα. «Φύγαμε από το σχολείο ομαδικά. Ξεκινήσαμε από το τέρμα Πατησίων που ήταν το σχολείο και αρχίσαμε να κατεβαίνουμε την Πατησίων. Ήταν πολύ παρακινδυνευμένο αυτό που κάναμε. Ήμασταν μικρά παιδιά. Στο ύψος της ΑΣΟΕΕ μάς σταμάτησε η αστυνομία με διάφορα, δακρυγόνα, καπνογόνα… Κι έτσι, γυρίσαμε πίσω. Δεν προλάβαμε να μπούμε στο Πολυτεχνείο. ‘Αλλα σχολεία πρόλαβαν και πήγαν», λέει.

Η πληροφόρηση όλο εκείνο το διάστημα ήταν ακόμα πιο δύσκολη. «Θυμάμαι τον πατέρα μου να μην κοιμάται εκείνα τα βράδια. ‘Ακουγε ξένους σταθμούς, από το Παρίσι, τη Μόσχα, την Deutche Welle και το BBC…», λέει. Στο σπίτι, η αγωνία ήταν μεγάλη γιατί στο Πολυτεχνείο της Θεσσαλονίκης σπούδαζαν τα δύο αδέρφια του Μανώλη και μάλιστα, ο μεγάλος αδερφός του είχε συλληφθεί. «Δεν είχες τρόπο να μάθεις τι πραγματικά συμβαίνει και γι’ αυτό τα μαθαίναμε όλα από τους ξένους σταθμούς και μυστικά, ο ένας με τον άλλον. Στα ΜΜΕ, που ήταν όλα της Χούντας, έβλεπες άλλον κόσμο. Εκεί, όλα πήγαιναν ρολόι», καταλήγει.

Αθηνά Καστρινάκη

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ