Το διάλειμμα τελείωσε…

Ωστόσο, όταν το χρηματοοικονομικό σύστημα και το κρατικο-χρηματοπιστωτικό σύμπλεγμα αποτυγχάνουν, όπως συνέβη το…
 
1929 και το 2008, όλοι αναγνωρίζουμε πως η επιβίωση του καπιταλισμού απειλείται και κάνουμε τα αδύνατα δυνατά για να το αποτρέψουμε αυτό, εξετάζοντας κάθε δυνητικό συμβιβασμό. Κατά πώς φαίνεται δεν μπορούμε να ζήσουμε χωρίς τον καπιταλισμό, όσο κι αν διαμαρτυρόμαστε γι’ αυτόν.
Ντέιβιντ Χάρβεϊ, «Το αίνιγμα του κεφαλαίου και οι κρίσεις του καπιταλισμού»

…τα κεφάλια μέσα. Αλλά μην το παίρνετε ως φθόνο και χαιρεκακία, γιατί οι περισσότεροι έχετε πάρει σβάρνα νησιά, παραλίες, λαγκάδια και βουνά, ενώ εμένα με τρώει η κάψα στο ελεεινόν κλεινόν. Δεν σας σαρκάζω για τις διακοπές σας που τελειώνουν, έχουμε άλλωστε λίγο καλοκαίρι μπροστά μας, τα καλύτερα έρχονται, ο Μητσοτός από την άλλη βδομάδα θα λείπει ταξίδι για δουλειές, Βερολίνο, Παρίσι, Χάγη, για σας θα τρέχει, για να σας κόψει τα πλεονάσματα, γιατί αλλιώς θ’ αναγκαστεί να κόψει κώλους κι ό,τι άλλο περισσεύει.

Αλλά το θέμα δεν είναι ο Μητσοτός, ή μάλλον είναι κι αυτός, ως ντετάιγ της μεγάλης εικόνας που είναι περίπου όπως το ανέκδοτο από το οποίο, αν δεν κάνω λάθος, προέρχεται η φράση του τίτλου.

Το θυμίζω εν τάχει: Ρεμάλι πεθαίνει, πάει στην κόλαση, οι διάβολοι τον ξεναγούν στο resort το αιώνιον, «διάλεξε πού θα εκτίσεις την ποινή σου» (νόμος Παρασκευόπουλου και στην κόλαση;), η πρώτη αίθουσα έχει βράσιμο, η δεύτερη μαστίγωμα, η τρίτη ψήσιμο, σε μια τέταρτη το ρεμάλι βλέπει άλλα ρεμάλια χωμένα μέχρι τον λαιμό σε βούρκο με σκατά, κάποια κάπνιζαν κιόλας -ούτε αντικαπνιστικός στην κόλαση;-, «εδώ θέλω», λέει αποφασιστικά το ρεμάλι, αλλά με το που μπαίνει στον βούρκο περνάνε τα διαβολάκια και φωνάζουν «το διάλειμμα τελείωσε, τα κεφάλια μέσα».

Η επιτυχία του ανέκδοτου διέσωσε τη φράση, κι ας έχουν ξεχάσει αρκετοί την προέλευσή της.

Λοιπόν, είμαστε ακριβώς σ’ αυτό το σημείο. Πάνω που νομίζαμε ότι η σκληρή δεκαετία, που άρχισε ανύποπτα το 2008, ήταν το διάλειμμα μιας κανονικής αιωνιότητας, που μπορεί να μην ήταν παράδεισος ευφορίας, αλλά τουλάχιστον σου άφηνε χώρο και χρόνο να χαρείς το τσιγαράκι σου κι άλλα μικροπράγματα, ακριβώς σαν την κόλαση του ανέκδοτου, όλοι και όλα προειδοποιούν για το αντίθετο.

«Το διάλειμμα τελείωσε, τα κεφάλια μέσα». Η Γερμανία τρέχει με χίλια προς την ύφεση, Γαλλία και Ιταλία το ίδιο, οι ΗΠΑ το αυτό, ίσως με κάπως μικρότερη ταχύτητα, το τι θα συμβεί με τον κατιμά της καπιταλιστικής Διεθνούς και της ευρωζώνης δεν θέλεις ούτε να το σκέφτεσαι.

Μια στιγμή -ετοιμάζεσαι να διαμαρτυρηθείς-, δεν ήταν αυτή η συμφωνία, έχουμε πει πως ο οικονομικός κύκλος κρατάει 10-12 χρόνια, πες ότι τον διαιρείς στα τέσσερα χοντρικά, μας αναλογούν 3 χρόνια ύφεσης το πολύ, βάλε κι άλλα δύο χρόνια κρίσης, απαιτώ τα 6-7 χρόνια ανόδου και ανάκαμψης που μου αναλογούν, θέλω πίσω τους όμορφους, κανονικούς και προβλέψιμους οικονομικούς μου κύκλους, διεκδικώ να τηρηθούν με ακρίβεια τα αρμονικά, εικοσιπενταετή μακρά κύματα του Κοντράτιεφ, μη με κάνετε να ξεστομίσω το αδιανόητο, «τελικά, καλά έκανε και τον έφαγε ο Στάλιν», πόσες φορές πια ν’ αντέξει να το ζήσει αυτό ο άνθρωπος στα 82 χρόνια του προσδοκίμου του, αν τα ’χει κι αυτά;

Κι εδώ η θεωρία και η ανάλυση πέφτουν σ’ ένα κενό, διότι και ο μικρός καπιταλιστικός κύκλος μικραίνει ακόμη περισσότερο και ο μεγάλος δεν φαίνεται να υπακούει πια στα σχήματα της ανθρώπινης επινοητικότητας, όχι για λόγους μεταφυσικούς, αλλά γιατί τεκτονικές αλλαγές έχουν συντελεστεί στη φύση του κεφαλαίου, κι ο Πικετί δεν μας τις έχει φωτίσει επαρκώς, όπως κάποιοι πλανώνται.

Οι κρίσεις πάντα έτρεφαν τον καπιταλισμό, αλλά τώρα πια τρέφονται με αυτόν -αλλά κυρίως με μας-, από τη δημιουργική καταστροφή μένει πολλή καταστροφή και ελάχιστη δημιουργία, πολλή ύφεση και πάρεση, ελάχιστη άφεση και έφεση.

Η νέα συνθήκη της σταθερής αβεβαιότητας -ή βέβαιης αστάθειας- είναι το σύμπτωμα μιας καθολικής αποτυχίας του καπιταλισμού -μη σας παραπλανά η φουτουριστική πλημμυρίδα με τα ups, τα startups και τις οθόνες που θα διαβάζουν τη σκέψη. Αν ο καπιταλισμός αδυνατεί να εγγυηθεί έναν ελάχιστο ρυθμό ανάπτυξης «για όλους» κι ένα ελάχιστο μερίδιο πλούτου «για τον καθένα», το ατομικιστικό του όραμα καταρρέει.

Και στην αποτυχία του καπιταλισμού συγκλίνουν οι αποτυχίες των δύο μεγάλων ρευμάτων σωτηρίας του, της νεοκεϊνσιανής ρύθμισης και της νεοφιλελεύθερης απορρύθμισής του. Το χειρότερο; Συγκλίνει και η κατάρρευση των ρευμάτων που επαγγέλλονταν την ανατροπή του. Ακόμη και η επανάσταση, έστω η απειλή της, λειτουργούσε ως ιδιότυπος σταθεροποιητής του συστήματος.

Στοπ. Το παράκανα, ε; Σας πέσανε βαριά οι οικονομικοί κύκλοι και τα μακρά κύματα; Αρκεστείτε στα κύματα της παραλίας που βρίσκεστε. Κι αυτό το διάλειμμα οσονούπω θα τελειώσει. Απολαύστε το…

ΚΙΜΠΙ
efsyn.gr