Τέχνη και Παιδί: Μόνο με την καρδιά μπορείς να δεις σωστά

Γράφει η Άντα Νταμαδάκη

Τέχνη: Δισύλλαβη λέξη.

Μέρος του λόγου, ουσιαστικό.

Ανάλυση νοήματος: Λύτρωση.

Μέσα σ’ αυτήν την κατ’ ουσίαν απρόσωπη και αγχωτική πραγματικότητα, η τέχνη, σε οποιαδήποτε μορφή της, αποτελεί μια ακτίνα φωτός για την ψυχή… Μια σκάλα ανύψωσης για το πνεύμα.

Πολυσύνθετη και πολυπρόσωπη έκφραση συναισθημάτων και ιδεών. Απόδειξη, το μεγάλο πλήθος δημιουργιών στο πέρασμα του χρόνου. Από τοιχογραφίες σε σπήλαια μέχρι πίνακες μοντέρνας τέχνης, από μουσικές συνθέσεις με κρόταλα και πέτρες, μέχρι πολυπληθείς ορχήστρες με δεκάδες όργανα σε αρμονία, από κείμενα σε Γραμμική Α μέχρι πολυσέλιδες ποιητικές συλλογές…

Ο άνθρωπος, από την αρχή της ύπαρξής του είχε πάντα την ανάγκη να βελτιώσει αισθητικά τον χώρο του και να βρει τρόπους να εκφράσει τα συναισθήματά του. Ας μην ξεχνάμε ότι μεγάλο μέρος της ιστορικής και πολιτικής μνήμης των λαών έχει εκφραστεί και μείνει γνωστό μέχρι σήμερα, μέσα από πίνακες, ποιήματα και μουσικές.

Πολέμιος και αιώνιος εχθρός της έκφρασης της τέχνης, ήταν, είναι και θα είναι για πάντα η λογική. Αίσθημα πολύτιμο και βοηθητικό για την μαθηματική εξέλιξη των ανθρώπων, όμως, γεμάτο φοβίες για το μέλλον και άγχος για τυχόν αποτυχίες.

Παιδί… μυαλουδάκια και ψυχούλες που πλέουν σε μια θάλασσα συναισθημάτων. Μάτια που βλέπουν ένα ζουζούνι να περπατάει μόνο του κι αναρωτιούνται που είναι η μαμά του, πως να είναι το σπίτι του, πόσο μικρά τα παιχνίδια του. Άραγε, σιχαίνεται κι αυτό τα καρότα;

Χεράκια που παίρνουν πινέλα και μολύβια, φτιάχνουν μια μουντζούρα, κι έρχονται να σου πουν “Κοίτα, εδώ είναι το σπίτι της πασχαλίτσας, αυτή είναι η μαμά της κι αυτό, το ποδήλατό της!”.

Τυχερός αυτός που βλέπει τις ζωγραφιές της παιδικής του ηλικίας και μπορεί να διακρίνει ακόμα ανάμεσα στις γραμμές την πασχαλίτσα, χωρίς να κοιτά απλώς μια μουντζούρα.

Τα παιδιά λειτουργούν ενστικτωδώς, έτσι ώστε να ψάχνουν τρόπους να αναγνωρίσουν, να ταξινομήσουν και να εκφράσουν συναισθήματα. Καθώς δεν έχουν πάντα τη δυνατότητα λεκτικής έκφρασης, το κάνουν αισθητηριακά. Βλέπουν, πιάνουν, ζουλάνε, μυρίζουν… Πόσες φορές έχετε δει παιδιά να μυρίζουν την πλαστελίνη, την ώρα που φτιάχνουν κουλουράκια; Να ζωγραφίζουν με πινέλα και να λερώνονται με μπογιά μέχρι τον αγκώνα, κοιτάζοντας με θαυμασμό αυτό το χρωματιστό ‘γάντι’ και να φαντάζονται πως είναι η στολή του Spiderman;

Πόσα παιδιά δεν έχουν ζωγραφίσει ολόκληρα χωριά ξωτικών στον τοίχο του σαλονιού; Στον τοίχο; Ναι! σε έναν συγκεκριμένο τοίχο στον οποίον θα βάλουμε χαρτί και θα συμφωνήσουμε να ζωγραφίζει μόνον εκεί. Αν δεν είναι αυτό ανάγκη για αισθητική παρέμβαση στο περιβάλλον μέσω τέχνης, τότε, τι είναι; (Προσωπικά δεν έχω δει καμιά φωτογραφία από ατελιέ ζωγράφου που να είναι τακτοποιημένο).

Όλοι οι άνθρωποι που έχουν ασχοληθεί (με διακρίσεις ή όχι) με διάφορους τομείς της τέχνης, είναι αυτοί που έχουν διατηρήσει σε μικρό ή μεγάλο βαθμό την παιδικότητά τους. Για αυτό και ξεχωρίζουν. Έτσι είναι. Δυστυχώς, είναι αποδεδειγμένο ότι από τη στιγμή που ένα παιδί εντάσσεται στο παιδαγωγικό σύστημα εκπαίδευσης, αρχίζει να χάνει σε σημαντικό βαθμό την δυνατότητα για ελευθερία έκφρασης. Αυτός είναι ο λόγος που πρέπει με οποιοδήποτε τρόπο να έρχεται σε επαφή με την τέχνη. Φυσικά, είναι απαραίτητο να λαμβάνουμε υπόψη τις επιθυμίες του. Αν δεν θέλει να μάθει πιάνο, μην το πάτε με το ζόρι. Αλλιώς, δεν πρόκειται για καλλιτεχνική εκπαίδευση αλλά για κάτεργο.

Ας μην ξεχνάμε ότι ο σκοπός της ενασχόλησης με την τέχνη στην παιδική ηλικία είναι η ανάπτυξη της δημιουργικής και συναισθηματικής έκφρασης. Είναι η αναγνώριση του εαυτού κι όσο το δυνατόν πιο αρμονικής κατάταξής του μέσα στο κοινωνικό σύνολο. Έχουν υπάρξει δεκάδες θεραπευτικές παρεμβάσεις και σταθμισμένα δημιουργικά tests (και θα υπάρξουν κι άλλα, με τα οποία όλοι οι θεραπευτές προσπαθούν να βοηθήσουν παιδιά από ειδικές ομάδες (αυτισμός, νοητική υστέρηση κ.α.) και όχι μόνον, να αποκτήσουν κινητικές, γνωστικές και ψυχοκοινωνικές δεξιότητες, μέσω της τέχνης.

Προσωπικά, μετά από πολλά χρόνια στο χώρο, πιστεύω ότι όλα τα παιδιά και οι έφηβοι (αλλά και οι ενήλικες εδώ που τα λέμε) έχουν μόνον να ωφεληθούν από την επαφή με την τέχνη, ειδικά αν η εκπαίδευσή τους διανθίζεται με μαθήματα εικαστικού περιεχομένου.

Ας αφήσουμε τα επιστημονικά, τα ψυχοθεραπευτικά και τα εκπαιδευτικά λόγια κι επιχειρήματα που καθιστούν την τέχνη σημαντικό κομμάτι της αισθητηριακής ανάπτυξης και συναισθηματικής έκφρασης του παιδιού κι ας εστιάσουμε στα λόγια του Μικρού Πρίγκιπα:

“Το ουσιαστικό είναι αόρατο στο μάτι… Μόνο με την καρδιά μπορεί κανείς να δει σωστά..”

Το Διαβάσαμε Τέχνη και Παιδί: Μόνο με την καρδιά μπορείς να δεις σωστά