Πώς η μεταστροφή του στρατάρχη της Βεγγάζης κορυφώθηκε με την απέλαση της ευρωπαϊκής αποστολής
Μια νέα διπλωματική κρίση ξεδιπλώνεται στη Λιβύη, με την απέλαση της ευρωπαϊκής αποστολής από τη Βεγγάζη να σηματοδοτεί μια σημαντική αλλαγή πλεύσης για την ηγεσία του Χαλίφα Χαφτάρ. Στο παρασκήνιο αυτής της απόφασης, βρίσκεται ο γιος του, Σαντάμ Χαφτάρ, ο οποίος αναδεικνύεται σε καταλύτη των νέων γεωπολιτικών προσανατολισμών της Ανατολικής Λιβύης.
Η άνοδος του Σαντάμ Χαφτάρ και η ανάδειξή του σε ρυθμιστικό παράγοντα
Η παρουσία του Σαντάμ Χαφτάρ, υιού του στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ, στη δημόσια και διπλωματική σφαίρα της ανατολικής Λιβύης δεν αποτελεί πλέον μια πολιτική πρόβα για την επόμενη ημέρα, αλλά μια ξεκάθαρη ένδειξη ότι η σκυτάλη της στρατηγικής χάραξης έχει ήδη αλλάξει χέρια, έστω και άτυπα. Ο γιος του ισχυρού άνδρα της Κυρηναϊκής έχει αναδειχθεί σε πρωταγωνιστή των επαφών με εξωτερικούς δρώντες, δίνοντας το στίγμα μιας επαναπροσέγγισης με την Άγκυρα, την οποία ο πατέρας του κατηγορούσε επί χρόνια για στρατιωτική ανάμειξη στην Τρίπολη.
Η απέλαση της ευρωπαϊκής αποστολής
Η στροφή αυτή, που σταδιακά διαμορφώθηκε τους τελευταίους μήνες, κορυφώθηκε θεαματικά στις 8 Ιουλίου 2025, όταν η ανατολική διοίκηση της Λιβύης απέλασε την ευρωπαϊκή αντιπροσωπεία υπό τον επίτροπο Μετανάστευσης της ΕΕ Μάγκνους Μπρούνερ, καθώς και τους υπουργούς Εσωτερικών Ελλάδας, Ιταλίας και Μάλτας, χωρίς προηγούμενη ειδοποίηση. Η ενέργεια αυτή, η οποία χαρακτηρίστηκε «εχθρική και απρόσμενη» από τις Βρυξέλλες, εντάσσεται σε ένα ευρύτερο μοτίβο γεωπολιτικής αναδιάταξης, στο οποίο η τουρκική επιρροή εμφανίζεται ενισχυμένη.
Ο Σαντάμ ως αρχιτέκτονας μιας νέας εξωτερικής πολιτικής
Η διπλωματική κρίση αυτή δεν είναι μεμονωμένο περιστατικό. Αντίθετα, αποτελεί επιστέγασμα μιας πορείας στην οποία ο Σαντάμ Χαφτάρ διαδραματίζει τον ρόλο του αρχιτέκτονα των νέων προσανατολισμών της Βεγγάζης. Η ενίσχυση της παρουσίας του στο εξωτερικό, όπως φάνηκε από τις επισκέψεις του τόσο στην Ουάσινγκτον όσο και στην Άγκυρα, αποκαλύπτει ένα διπλό στρατηγικό σχέδιο: από τη μία, η απόπειρα εξομάλυνσης των σχέσεων με τις Ηνωμένες Πολιτείες, και από την άλλη, η σταδιακή θεσμοθέτηση μιας τουρκο-λιβυκής επαναπροσέγγισης.
Επαφές με την Άγκυρα και επανεκτίμηση της συμφωνίας για την ΑΟΖ
Οι προσεκτικά σκηνοθετημένες επαφές του Σαντάμ Χαφτάρ με αξιωματούχους του τουρκικού υπουργείου Άμυνας έλαβαν χώρα εν μέσω έντονης κινητικότητας στο εσωτερικό της Λιβύης, με τη Βουλή της ανατολής να συστήνει επιτροπή για την επανεξέταση της συμφωνίας για την ΑΟΖ που είχε υπογράψει η Τρίπολη με την Άγκυρα το 2019. Μέχρι πρότινος, η πλευρά του Χαφτάρ καταδίκαζε τη συμφωνία αυτή ως προϊόν επιβολής. Πλέον, ωστόσο, φαίνεται να την επανεξετάζει με νέους όρους, όχι κατ’ ανάγκην απορριπτικούς.
Απόρριψη της ΕΕ και αναζήτηση ρεαλιστικών εταίρων
Η αλλαγή πλεύσης ερμηνεύεται ως αποτέλεσμα μιας ρεαλιστικής αξιολόγησης των νέων ισορροπιών. Η ΕΕ έχει αποτύχει να προσφέρει ουσιαστικά ανταλλάγματα στον Χαφτάρ, ιδιαίτερα στο θέμα της μετανάστευσης. Αντιθέτως, η Τουρκία, παρά την ιστορική αντιπαράθεση, προσφέρει στρατιωτική τεχνογνωσία, δίαυλο πρόσβασης στο ΝΑΤΟ και – κυρίως – προοπτική οικονομικής συνεργασίας με επίκεντρο την ενέργεια και τις θαλάσσιες ζώνες. Ο Σαντάμ Χαφτάρ, ως ηγετική φιγούρα της νεότερης γενιάς, φαίνεται πρόθυμος να αποδεχθεί αυτό το νέο πλαίσιο, αφήνοντας πίσω την ιδεολογική εχθρότητα της προηγούμενης δεκαετίας.
Το μήνυμα της απέλασης και η υποδοχή από την Άγκυρα
Η απόφαση για την απέλαση της ευρωπαϊκής αποστολής, σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, λήφθηκε ερήμην των Ευρωπαίων. Οι χώρες της Μεσογείου – κυρίως η Ελλάδα – αιφνιδιάστηκαν, ερμηνεύοντας την κίνηση ως ξεκάθαρο μήνυμα: «η Ανατολική Λιβύη δεν αναγνωρίζει πια άνευ όρων τον ευρωπαϊκό ρόλο στον νότο της Μεσογείου». Η δήλωση του ίδιου του Σαντάμ Χαφτάρ σε λιβυκά μέσα, ότι «ορισμένοι διπλωμάτες συμπεριφέρθηκαν ως αποικιοκράτες», δεν αφήνει περιθώριο για αμφιβολίες.
Η τουρκική στήριξη και οι νέοι γεωπολιτικοί σχεδιασμοί
Η τουρκική πλευρά δεν έχει κρύψει τη στήριξή της στη νέα στάση του Σαντάμ. Σύμφωνα με πληροφορίες από τουρκικά διπλωματικά κανάλια, η Άγκυρα χαιρέτισε την απόφαση της Βεγγάζης ως «ένδειξη εθνικής κυριαρχίας». Ενώ επισήμως δεν υπήρξε σχόλιο, η τουρκική διπλωματία κινείται πλέον με τη βεβαιότητα πως η Ανατολική Λιβύη είναι πλέον πεδίο φιλικότερο προς την τουρκική πολιτική, απ’ ό,τι στο παρελθόν.
Οι συνέπειες για την Ευρωπαϊκή Ένωση
Οι επιπτώσεις για την ΕΕ είναι ουσιώδεις. Η Ένωση είχε επενδύσει στον Χαφτάρ ως ανάχωμα κατά της ανεξέλεγκτης μετανάστευσης και ως παράγοντα σταθερότητας έναντι της Ισλαμικής Κυβέρνησης της Τρίπολης. Πλέον, ο βασικός της συνομιλητής όχι μόνο αποστασιοποιείται, αλλά στρέφεται και προς έναν στρατηγικό ανταγωνιστή της Ένωσης.
Ρεαλιστική στροφή ή αναζήτηση διαδόχου;
Η αλλαγή αυτή δεν ήρθε αιφνίδια. Από τις αρχές του 2024, ο Σαντάμ Χαφτάρ ανέλαβε ενεργό ρόλο στις διεθνείς επαφές του LNA, προωθώντας μία πιο «πραγματιστική» στρατηγική. Εμφανίστηκε ως συνομιλητής Αμερικανών αξιωματούχων, φρόντισε να αποκλιμακώσει την αντιπαλότητα με το Κατάρ και σταδιακά μετέβαλε τη στάση έναντι της Άγκυρας.
Αυτή η προσέγγιση ενδέχεται να μην είναι αποκλειστικά προϊόν πολιτικού οπορτουνισμού. Πολλοί αναλυτές στη Λιβύη βλέπουν στον Σαντάμ έναν φιλοτουρκικό ρεαλιστή, ο οποίος επιδιώκει να καταστήσει τον εαυτό του νομιμοποιημένο ηγέτη μετά τον πατέρα του.
Κοινοποιήστε: