Πώς θα ξεχωρίσουμε ένα ψεύτικο χαμόγελο, σύμφωνα με την επιστήμη 

Όλοι έχουμε βρεθεί αντιμέτωποι με χαμόγελα που μοιάζουν… υπερβολικά ευγενικά ή ελαφρώς ψεύτικα – χαμόγελα που δεν «φτάνουν» στα μάτια. Είτε πρόκειται για αμήχανες οικογενειακές φωτογραφίες είτε για χαμόγελα στον χώρο εργασίας, το ανθρώπινο μυαλό έχει την ικανότητα να εντοπίζει τη διαφορά ανάμεσα στο γνήσιο και στο προσποιητό χαμόγελο, συχνά πριν καν το καταλάβουμε συνειδητά.

Χαμόγελο: Πώς φαίνεται το αυθεντικό

Σύμφωνα με την επιστήμη, δεν είναι όλα τα χαμόγελα ίδια. Υπάρχει το λεγόμενο χαμόγελο Ντισέν – από τον 19ο αιώνα Γάλλο νευρολόγο Γκιγιόμ Ντισέν ντε Μπουλόν – το οποίο θεωρείται αυθεντικό και αντανακλά πραγματική χαρά. Σε αυτό εμπλέκονται δύο βασικές μυϊκές ομάδες: οι μύες του στόματος (όπως ο μείζων ζυγωματικός) και οι μύες γύρω από τα μάτια (σφιγκτήρας μυς των βλεφάρων). Οι ρυτίδες που δημιουργούνται γύρω από τα μάτια – γνωστές ως «πόδια της χήνας» – είναι το χαρακτηριστικό στοιχείο του αυθεντικού χαμόγελου.

Αντίθετα, ένα μη-Ντισέν χαμόγελο (ή κοινωνικό χαμόγελο) περιορίζεται κυρίως στο στόμα. Τα μάτια παραμένουν «ουδέτερα» και το συνολικό αποτέλεσμα μοιάζει πιο επιφανειακό – σαν να ακολουθεί κάποιον κοινωνικό κανόνα αντί να αποτυπώνει πραγματικό συναίσθημα.

Χαμόγελο και νευρολογικές διαφορές

Τα αληθινά χαμόγελα γεννιούνται στο μεταιχμιακό σύστημα του εγκεφάλου, κυρίως στην αμυγδαλή, που επεξεργάζεται τα συναισθήματα. Είναι αυθόρμητα και δύσκολα ελέγχονται συνειδητά. Από την άλλη πλευρά, τα προσποιητά χαμόγελα «παράγονται» από τον κινητικό φλοιό, το μέρος του εγκεφάλου που ελέγχει τις εκούσιες κινήσεις. Έτσι εξηγείται γιατί είναι τόσο δύσκολο να μιμηθούμε πειστικά ένα αληθινό χαμόγελο χωρίς να νιώθουμε πραγματικά το συναίσθημα πίσω του – ακόμη και για εκπαιδευμένους ηθοποιούς.

Πώς καταλαβαίνουμε τη διαφορά

Από πολύ μικρή ηλικία – ακόμη και από 10 μηνών – οι άνθρωποι μπορούν να ξεχωρίσουν το αυθεντικό χαμόγελο από το ψεύτικο. Ο εγκέφαλος χρησιμοποιεί περιοχές όπως η ατρακτοειδής έλικα (για αναγνώριση προσώπων) και η άνω κροταφική αύλακα (για κατανόηση εκφράσεων) για να αποκωδικοποιήσει όχι μόνο τι νιώθει κάποιος, αλλά και τις προθέσεις του. Αυτή η ικανότητα πιθανότατα εξελίχθηκε για να μας βοηθήσει να εντοπίζουμε αξιόπιστους ανθρώπους και να αποφεύγουμε την εξαπάτηση.

Ο ρόλος των ψεύτικων χαμόγελων στην κοινωνία

Τα μη αυθεντικά χαμόγελα δεν είναι πάντα κακοπροαίρετα. Συχνά εξυπηρετούν κοινωνικούς σκοπούς: αποτρέπουν εντάσεις, δείχνουν ευγένεια και διευκολύνουν την ομαλή επικοινωνία. Είναι μέρος αυτού που ονομάζεται συναισθηματική εργασία – η προσπάθεια να ρυθμίσουμε τις εκφράσεις μας για να ανταποκριθούμε σε κοινωνικές ή επαγγελματικές απαιτήσεις.

Ωστόσο, όταν κάποιος αναγκάζεται να χαμογελά διαρκώς χωρίς να το αισθάνεται, ειδικά σε εργασιακά περιβάλλοντα όπως η εξυπηρέτηση πελατών, αυτό μπορεί να οδηγήσει σε συναισθηματική κόπωση, στρες και επαγγελματική εξουθένωση. Ουσιαστικά, το χαμόγελο που προσφέρει κοινωνική ευκολία μπορεί να έχει προσωπικό κόστος όταν γίνεται καθημερινή υποχρέωση.