Ο ιός Yersinia pestis, ή αλλιώς η βουβωνική πανώλη, είναι γνωστός για τον όλεθρο που προκάλεσε στη μεσαιωνική Ευρώπη
Ένα από τα παλαιότερα γνωστά κρούσματα της πανούκλας του «Μαύρου Θανάτου» αποκαλύφθηκε στο αρχαίο DNA μιας αιγυπτιακής μούμιας ηλικίας 3.290 ετών.
Ο ιός Yersinia pestis, ή αλλιώς η βουβωνική πανώλη, είναι γνωστός για τον όλεθρο που προκάλεσε στη μεσαιωνική Ευρώπη – όπου η θανατηφόρα ασθένεια αφάνισε σχεδόν 50 εκατομμύρια ανθρώπους από το 1346 έως το 1353 σε μια ιστορική θανατηφόρα πανδημία.
Ενώ ομάδες αρχαιολόγων και γενετιστών είχαν ήδη εντοπίσει ίχνη του Y. pestis στα λείψανα ανθρώπινων σκελετών ηλικίας 5.000 ετών που είχαν ανασκαφεί στη σημερινή Ρωσία, το νέο εύρημα σηματοδοτεί την πρώτη ανακάλυψη της νόσου εκτός Ευρασίας.
Η μολυσμένη μούμια δίνει νέες ενδείξεις για το πώς η θανατηφόρα πανούκλα εξαπλώθηκε για πρώτη φορά δυτικά και παρέχει «μοριακές αποδείξεις για την παρουσία της πανούκλας στην αρχαία Αίγυπτο».
Προηγούμενες μελέτες των τελευταίων δεκαετιών προσέφεραν ενδείξεις ότι η βουβωνική πανώλη εξαπλώθηκε μέσω εμπορικών δρόμων κατά μήκος αρχαίων αυτοκρατοριών στη βόρεια Αφρική προτού φτάσει στην Ευρώπη, αντικρούοντας προηγούμενες θεωρίες ότι απλώς μεταφέρθηκε από ανατολικά προς δυτικά.
Ένα αρχαίο αιγυπτιακό ιατρικό κείμενο, γνωστό ως Πάπυρος Ebers, που χρονολογείται το 1500 π.Χ., περιγράφει μια ασθένεια που έμοιαζε με τον «Μαύρο Θάνατο» και η οποία «παρήγαγε ένα μπουμπού» από προδοτικό «απολιθωμένο» πύον.
Στη συνέχεια, το 2004, Βρετανοί αρχαιολόγοι βρήκαν ενδείξεις της νόσου σε αρουραίους και ψύλλους του Νείλου χιλιετιών, υποδηλώνοντας την παρουσία της χωρίς να αποδεικνύεται οποιαδήποτε ανθρώπινη μόλυνση.
Ενώ τα δείγματα DNA που πήρε η ομάδα στην Ιταλία από τη μολυσμένη από πανούκλα μούμια έδειξαν «μια ήδη προχωρημένη κατάσταση εξέλιξης της νόσου», τα στοιχεία είναι μόνο η αρχή μιας διερεύνησης για το αν η αρχαία Αίγυπτος αντιμετώπισε τον δικό της «Μαύρο Θάνατο».
«Δεν μπορούμε να συμπεράνουμε πόσο διαδεδομένη ήταν η ασθένεια κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου», εξήγησε η 12μελής ομάδα στην ακαδημαϊκή τους παρουσίαση στο συνέδριο της Ευρωπαϊκής Συνάντησης της Ένωσης Παλαιοπαθολογίας.
Όμως, όσο μολυσματική κι αν ήταν αυτή η μούμια, η διεπιστημονική ομάδα αρχαιολόγων και ιολογικών παλαιοντολόγων πιστεύει ότι μουμιοποιήθηκε με το χέρι.
Οι τεχνικές ραδιοχρονολόγησης τοποθετούν τη μούμια να έχει ζήσει κάπου γύρω στην εποχή του Νέου Βασιλείου της Αιγύπτου, μεταξύ 1686-1449 π.Χ., αν και παραδέχθηκαν ότι «η ακριβής προέλευσή της εντός της Αιγύπτου είναι άγνωστη».
Η τεχνική αυτή μετρά ίχνη ισοτόπων ατόμων άνθρακα σε ιστούς που είχαν βρεθεί κάποτε σε ζωντανό ιστό, συγκεκριμένα τη ραδιενεργό εκδοχή του άνθρακα, τον άνθρακα-14. Τα ζώα απορροφούν τον άνθρακα-14 όταν αναπνέουν, αλλά τον χάνουν σιγά σιγά όλο καθώς περνούν οι αιώνες μετά τον θάνατό τους.
Η αρχαία μούμια της ομάδας ήταν ένα ενήλικο αρσενικό, που προέρχεται από τη συλλογή του Museo Egizio στο Τορίνο της Ιταλίας, το οποίο φιλοξενεί ευρήματα από τους τάφους του Kha και Merit του Νέου Βασιλείου της αρχαίας Αιγύπτου , μεταξύ άλλων πολύτιμων δειγμάτων και αντικειμένων.
Από τη μούμια ελήφθησαν δείγματα τόσο οστικού ιστού όσο και εντερικού περιεχομένου για ένα είδος δοκιμών DNA, γνωστό ως «shotgun metagenomics» – το οποίο εξετάζει άγνωστα δείγματα γενετικού υλικού για όλους τους γνωστούς βιολογικούς οργανισμούς που μπορεί να περιέχουν.
Αφού είχαν ενδείξεις για βουβωνική πανώλη από αυτή τη μέθοδο, τα δείγματα επεξεργάστηκαν περαιτέρω εστιάζοντας στην απόκτηση «δεδομένων χαμηλής κάλυψης γονιδιώματος τόσο για τον ανθρώπινο ξενιστή όσο και για το παθογόνο Y. pestis ».
Η ομάδα χρησιμοποιεί τώρα αυτόν τον χάρτη DNA του ιού για να διερευνήσει πώς εξελίχθηκε και διαφοροποιήθηκε το Y. pestis μεταξύ της εποχής του στην αρχαία Αίγυπτο, του Μεσαίωνα και της σύγχρονης εποχής.
«Η Yersinia pestis », σημείωσε η ομάδα στην παρουσίασή της, “κατέστρεψε την ανθρωπότητα με τρεις ιστορικά τεκμηριωμένες πανδημίες”.
Και μία από αυτές τις επιδημίες συνέβη στο διάστημα μεταξύ της εποχής του Νέου Βασιλείου της Αιγύπτου και του Μαύρου Θανάτου που έπληξε την Ευρώπη του 14ου αιώνα.
Οι ιστορικοί τη γνωρίζουν ως πανούκλα της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας του Ιουστινιανού, η οποία εξαπλώθηκε στη Μεσόγειο, την Ευρώπη και την Εγγύς Ανατολή τον 6ο αιώνα μ.Χ.
Η Κίνα και η Μογγολία είχαν τη δική τους επαφή με τη βουβωνική πανώλη πιο πρόσφατα, στα μέσα του 19ου αιώνα.
Η νέα έρευνα, που παρουσιάστηκε φέτος τον Αύγουστο, μπορεί να ανατρέψει παλαιότερες έρευνες που έδειχναν ότι η πανούκλα εξαπλώθηκε στην Ευρώπη μέσω των εμπόρων του Δρόμου του Μεταξιού.
Η βουβωνική πανώλη είναι η πιο κοινή μορφή πανώλης και συχνά εξαπλώνεται μέσω του τσιμπήματος μολυσμένου ψύλλου. Η μετάδοση της βουβωνικής πανώλης από άνθρωπο σε άνθρωπο είναι σπάνια, ενώ ο φορέας είναι συνήθως τα ζώα που δαγκώνονται από ψύλλους, όπως οι αρουραίοι και οι σκύλοι.
Η λοίμωξη επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό τους ανοσοποιητικούς αδένες που ονομάζονται λεμφαδένες, προκαλώντας τους διόγκωση και πόνο, που εξελίσσεται σε ανοιχτές πληγές σε ασθενείς που δεν έχουν λάβει θεραπεία.
Οι άνθρωποι που μολύνονται από πανώλη συνήθως αναπτύσσουν οξεία εμπύρετη νόσο με άλλα μη ειδικά συστηματικά συμπτώματα – όπως αιφνίδια έναρξη πυρετού, ρίγη, πόνους στο κεφάλι και στο σώμα, αδυναμία, εμετό και ναυτία – μετά από μια περίοδο επώασης από μία έως επτά ημέρες.
Ευτυχώς, η βουβωνική πανώλη αντιμετωπίζεται εύκολα σήμερα με αντιβιοτικά, όταν δεν αποφεύγεται μέσω προληπτικών μέτρων.
*Με πληροφορίες από την Daily Mail
Κοινοποιήστε: