Μονομερής ανακήρυξη ελληνικής ΑΟΖ – Η άγνωστη σύσκεψη του 2012: Τι αποκαλύπτει ο πρέσβης Κασκαρέλης

Τι συνέβη σε εξάωρη σύσκεψη το 2012 στο γραφείο του τότε πρωθυπουργού Αντώνη Σαμαρά – Γιατί υιοθετήθηκε η εναλλακτική ρηματικής διακοίνωσης και ο κίνδυνος θερμού επεισοδίου – Πώς οδηγηθήκαμε στο 2ο Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας Ελλάδας – Τουρκίας – Τι γράφει ο πρέσβης Βασίλης Κασκαρέλης στο νέο βιβλίο του «Η ελληνική τέλεια καταιγίδα και τα προβλήματα της ΕΕ»

Πολύ συχνά, όχι μόνο σε περιόδους έξαρσης της τουρκικής προκλητικότητας, στο εσωτερικό της χώρας διακινείται η ιδέα της ανακήρυξης Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (AOZ) ακόμη και μονομερώς από την πλευρά της Ελλάδας ως απάντηση στον τουρκικό αναθεωρητισμό και στην προσπάθεια της Άγκυρας να σφετεριστεί θαλάσσιες ζώνες στις οποίες η Αθήνα έχει κυριαρχικά δικαιώματα.

Σε μια περίοδο που τα χαρακτηριζόμενα σαν «ήρεμα νερά» στο Αιγαίο κινδυνεύουν να… θολώσουν, έχει βαρύνουσα σημασία να συμβουλευόμαστε το παρελθόν για να λαμβάνουμε τα κατάλληλα μαθήματα και να μην αντιδρούμε εν θερμώ ή να υποπίτουμε στο ολίσθημα να θεωρούμε ότι στις διακρατικές σχέσεις μία χώρα της οποίας τα δικαιώματα καλύπτονται πλήρως από τις προβλέψεις του διεθνούς δικαίου έχει το απόλυτο δικαίωμα να παραγνωρίζει το διεθνές περιβάλλον λαμβάνοντας αποφάσεις χωρίς προσεκτικό σχεδιασμό.

Πολλοί αναρωτιούνται ακόμη και σήμερα γιατί οι ελληνικές κυβερνήσεις δεν έχουν προχωρήσει ποτέ στην ανακήρυξη -ακόμη και μονομερώς- Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης, για ποιο λόγο οι αποφάσεις αυτές μετατίθενται ή αναβάλλονται, προσθέτοντας ένα κρίσιμο ερώτημα: Μήπως το γεγονός ότι η Ελληνική Δημοκρατία δεν ασκεί ένα αναφαίρετο δικαίωμά της -που προβλέπεται από θεμελιώδεις διατάξεις του διεθνούς δικαίου- μπορεί να θεωρηθεί σαν υπαναχώρηση ή έμμεση παραίτηση και δυνητικά… εκχώρηση κυριαρχικών δικαιωμάτων.

Στο νέο βιβλίο του με τίτλο «Η ελληνική τέλεια καταιγίδα και τα προβλήματα της ΕΕ», ο πρέσβης επί τιμή Βασίλης Κασκαρέλης, ένας διπλωμάτης καριέρας που θεωρείται από τα υπηρεσιακά στελέχη του υπουργείου Εξωτερικών ως ένας statesman, ένα πρόσωπο που επί 40 και πλέον χρόνια υπερασπίστηκε τα ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα και συμφέροντα υπηρετώντας σε μερικές από τις πιο κρίσιμες θέσεις στις Βρυξέλλες, στην Ουάσιγκτον και στην κεντρική υπηρεσία του υπουργείου Εξωτερικών στην Αθήνα, έχει συμπεριλάβει μια σειρά από άγνωστες υποθέσεις και ευαίσθητους χειρισμούς σε ακανθώδη θέματα.

Το Newsbomb που είχε προδημοσιεύσει απόσπασμα από το βιβλίο του Βασίλη Κασκαρέλη σχετικά με τις παθογένειες του ελληνικού δημοσίου που συνετέλεσαν στην οικονομική κατάρρευση της Ελλάδας και στην υπερδεκαετή περιπέτεια των μνημονίων και του Διεθνούς Νομισματικού ταμείου, δημοσιεύει σήμερα μια άγνωστη πτυχή της πρόσφατης ελληνικής ιστορίας όταν αξιολογήθηκε το ενδεχόμενο μονομερούς ανακήρυξης Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) της Ελλάδας, την περίοδο Σεπτεμβρίου – Οκτωβρίου 2012, όταν πρωθυπουργός ήταν ο Αντώνης Σαμαράς, υπουργός Εξωτερικών ο Δημήτρης Αβραμόπουλος και υπουργός Εθνικής Άμυνας ο Πάνος Παναγιωτόπουλος.

Διαβάστε το κεφάλαιο του βιβλίου του Βασίλη Κασκαρέλη που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο με τίτλο «Ιδέα περί μονομερούς ανακήρυξης Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ), Σεπτέμβριος – Οκτώβριος 2012»:

«Τον Σεπτέμβριο του 2012, με τη στενή συνεργασία του Sinirlioglu (σσ. πρόκειται για τον πρέσβη Φεριντούν Σινιρλίογλου, κορυφαίο Τούρκο διπλωμάτη καριέρας που έφτασε μέχρι τη θέση του υφυπουργού Εξωτερικών και διετέλεσε επικεφαλής της τουρκικής διαπραγματευτικής ομάδας στις συνομιλίες για τις λεγόμενες διερευνητικές επαφές με την Ελλάδα), σταματήσαμε δύο κινήσεις εν τη γενέσει τους, οι οποίες θα οδηγούσαν με μαθηματική ακρίβεια τις ελληνοτουρκικές σχέσεις σε εντάσεις, με απρόβλεπτες συνέπειες –ιδίως η δεύτερη– και οι οποίες θα είχαν εξαιρετικά αρνητικό αντίκτυπο στην ήδη χαώδη κατάσταση της ελληνικής οικονομίας.

Στις αρχές του μήνα εμφανίστηκαν ιδιαίτερα επικριτικά δημοσιεύματα δημοσιεύματα στον τουρκικό τύπο για τη λειτουργία του Κέντρου Πολιτικών Προσφύγων στο Λαύριο. Κατά καιρούς έβγαιναν στην επιφάνεια ειδήσεις περί χρήσης του Κέντρου για την εκπαίδευση, ακόμα και την υποστήριξη, Κούρδων «τρομοκρατών» του PKK (Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν) και άλλων παράνομων οργανώσεων με την ανοχή των ελληνικών Αρχών. Με τον Τούρκο ομόλογό μου κρατούσαμε τo θέμα χαμηλά, μέχρι που ένα πρωί με πήρε τηλέφωνο για να με ενημερώσει ότι σε ομιλία του, την προηγούμενη ημέρα, στη Γερμανία, ο πρωθυπουργός Ερντογάν (σσ την εποχή εκείνη δεν είχε ακόμη εκλεγεί πρόεδρος της τουρκικής Δημοκρατίας με αυξημένες αρμοδιότητες) έθιξε το θέμα, μετά από νεότερα στοιχεία που του είχε στείλει η ΜΙΤ (Τουρκική Υπηρεσία Πληροφοριών). Αντέδρασα άμεσα, κινητοποιώντας την ΕΥΠ, η οποία μου έδωσε πληροφορίες για να τα αντικρούσω. Ακολούθησε ανταλλαγή τηλεφωνημάτων με τον Sinirlioglu, ο οποίος αποδέχθηκε όσα του μετέφερα. Αργά το απόγευμα μου τηλεφώνησε πάλι για να μου ανακοινώσει ότι, εκτιμώντας την άριστη συνεργασία μας, επικοινώνησε με τον πρωθυπουργό Ερντογάν λίγο πριν από την αναχώρησή του για την Τουρκία και τον έπεισε να διαγράψει από την ομιλία που θα έκανε το ίδιο βράδυ στα Άδανα κάθε αναφορά στο Λαύριο.

Η μυστική σύσκεψη για ανακήρυξη ΑΟΖ

Δύο εβδομάδες αργότερα μας ειδοποιούν, με τον υπουργό Εξωτερικών Δημήτρη Αβραμόπουλο, από το Γραφείο του πρωθυπουργού να μετάσχουμε Σάββατο πρωί σε σύσκεψη στο Μέγαρο Μαξίμου με θέμα την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη. Αμέσως κτύπησε συναγερμός. Να σημειωθεί ότι λίγες ημέρες αργότερα είχε προγραμματιστεί
επίσκεψη του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών Αχμέτ Νταβούτογλου στην Αθήνα.
Οι συνεργάτες του πρωθυπουργού, την επόμενη ημέρα (Κυριακή), υποστήριζαν ότι η Ελλάδα έπρεπε να προβεί σε μονομερή ανακήρυξη ΑΟΖ. Από την απέναντι πλευρά βρισκόμασταν ο Αβραμόπουλος και εγώ. Υποστήριξα ότι μια τέτοια κίνηση ήταν βέβαιο ότι θα οδηγούσε σε κατάρρευση των διερευνητικών επαφών και θα πυροδοτούσε ένταση που θα οδηγούσε σε θερμό επεισόδιο, δεδομένου ότι ήταν βέβαιο πως η Άγκυρα θα δοκίμαζε την αποφασιστικότητα της Αθήνας. Αυτό, εν μέσω της οικονομικής κρίσης, θα οδηγούσε άμεσα την ελληνική οικονομία σε κατάρρευση.

Προκειμένου να αποφευχθεί μια μετωπική σύγκρουση, που θα έδινε τροφή στα ΜΜΕ και θα επιδείνωνε την κατάσταση, προτείναμε εναλλακτικά την αποστολή μιας ρηματικής διακοίνωσης στον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ, με την οποία η ελληνική πλευρά θα καθιστούσε σαφές ότι, βάσει του Διεθνούς Δικαίου, οι «άδειες» για έρευνες υδρογονανθράκων που είχε εκδώσει η Τουρκία τον Απρίλιο του 2012 στην εταιρεία ΤΡΑΟ ήταν άκυρες και παράνομες. Τελικά, στη σύσκεψη, η οποία κράτησε περίπου έξι ώρες, καταφέραμε, παρά την εξαιρετικά έντονη αντίδραση των υπολοίπων, να
πείσουμε τον πρωθυπουργό Σαμαρά, με τον οποίο συνεργάστηκα άριστα σε όλα τα θέματα, να μην προχωρήσει σε μια τέτοια προβληματική απόφαση.

Στη ρηματική διακοίνωση, που ετοιμάσαμε στο υπουργείο Εξωτερικών, η Αθήνα τόνιζε το γεγονός ότι η Ρόδος και το «νησιωτικό σύμπλεγμα» του Καστελλόριζου έχουν πλήρη δικαιώματα σε θαλάσσιες ζώνες – επομένως και υφαλοκρηπίδα και Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ). Στο κείμενο δεν περιλαμβάνονταν χάρτες και συντεταγμένες. Αντιθέτως, σημειωνόταν ότι τα εξωτερικά όρια της ελληνικής υφαλοκρηπίδας ήταν αυτά που καθορίζονται στον Νόμο Μανιάτη (Ν. 4001/2011), για τον οποίο είχε ενημερωθεί ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ ήδη από τον Μάιο του 2012.

Τι αναφερόταν για υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ στη ρηματική διακοίνωση της Ελλάδας προς τον ΟΗΕ

Ειδικότερα, τα βασικά σημεία της ρηματικής διακοίνωσης, που ετοιμάστηκε με τη βοήθεια της Μάνιας Τελαλιάν (Προϊσταμένη της Ειδικής Νομικής Υπηρεσίας του Υπουργείου Εξωτερικών), ήταν τα ακόλουθα:

α. Η Ελλάδα τόνιζε ότι «όλα τα ελληνικά νησιά, συμπεριλαμβανομένων της Ρόδου και του νησιωτικού συμπλέγματος του Καστελλόριζου, απολαμβάνουν, πέραν της
αιγιαλίτιδας ζώνης τους, θαλάσσιες ζώνες, όπως κάθε άλλη εδαφική περιοχή». Αυτό θεμελιώνεται στο άρθρο 121(2) της Σύμβασης του 1982 και στη διεθνή νομολογία.
β. Ο ισχυρισμός της Τουρκίας ότι οι περιοχές οι οποίες καθορίζονται στις αποφάσεις του Υπουργικού Συμβουλίου, που δημοσιεύθηκαν στις 27 Απριλίου 2012, «βρίσκονται πλήρως εντός της τουρκικής υφαλοκρηπίδας» είναι «απολύτως αστήρικτος».
γ. Η Ελλάδα «ασκεί κυριαρχικά δικαιώματα ab initio και ipso facto για την εξερεύνηση στην υφαλοκρηπίδα και για την εκμετάλλευση των φυσικών πόρων. Αυτά τα
δικαιώματα δεν θίγονται από μονομερείς πράξεις και δράσεις της Τουρκίας, όπως η χορήγηση αδειών στην ΤΡΑΟ, η οποία αντιβαίνει στο Διεθνές Δίκαιο, και κατά
συνέπεια δεν φέρουν νομικές συνέπειες».
δ. Τέλος, υπογραμμιζόταν ότι τα εξωτερικά όρια της ελληνικής υφαλοκρηπίδας καθορίζονται σαφώς από το άρθρο 2(1) του νόμου 2289/1995, όπως αυτός τροποποιήθηκε από τον νόμο 4001/2011. Συγκεκριμένα, στο άρθρο 156(1)
αναφέρεται: «Ως “υποθαλάσσιες περιοχές” νοούνται ο βυθός και το υπέδαφος των εσωτερικών υδάτων, της αιγιαλίτιδας ζώνης, της υφαλοκρηπίδας και της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης (αφ’ ης κηρυχθεί) μέχρι την απόσταση των 200 ν.μ. από τις γραμμές βάσης, από τις οποίες μετράται το εύρος της αιγιαλίτιδας ζώνης. Ελλείψει συμφωνίας οριοθέτησης με γειτονικά κράτη, των οποίων οι ακτές είναι παρακείμενες ή αντικείμενες με τις ελληνικές ακτές, το εξωτερικό όριο της υφαλοκρηπίδας και της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης (αφ’ ης κηρυχθεί) είναι η μέση γραμμή, κάθε σημείο της οποίας απέχει ίση απόσταση από τα εγγύτερα σημεία των γραμμών βάσης (τόσο ηπειρωτικών όσο και νησιωτικών), από τις οποίες μετράται το εύρος της αιγιαλίτιδας ζώνης».

Η ρηματική διακοίνωση ετοιμάστηκε για αποστολή την Τετάρτη. Προκειμένου να αποφύγουμε άσκοπες αναταράξεις, την προηγούμενη ημέρα τηλεφώνησα στον Sinirlioglu, τον ενημέρωσα για τις τελευταίες εξελίξεις και για το κείμενο
της ρηματικής διακοίνωσης, και συμφωνήσαμε να απαντηθεί ήπια, χωρίς να πάρει διαστάσεις, πράγμα που ήταν βέβαιο ότι θα γινόταν, αν δεν υπήρχε ανοικτό το κανάλι
ειλικρινούς επικοινωνίας μας. Με τον τρόπο αυτόν ξεπεράστηκε μία ακόμα εστία κρίσης και επικεντρώσαμε όλες μας τις προσπάθειες στην επιτυχή διοργάνωση του Ανώτατου
Συμβουλίου Συνεργασίας στην Κωνσταντινούπολη (σσ. το 2ο Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας Ελλάδας – Τουρκίας πραγματοποιήθηκε στις 4 Μαρτίου του 2013).

Στο σημείο αυτό, επειδή είμαι βέβαιος ότι θα υπάρξουν τα γνωστά σχόλια για «ενδοτική πολιτική» κλπ, θα ήθελα να αναλογιστούν οι επικριτές πώς θα είχε εξελιχθεί η εκρηκτική κατάσταση από το κορύφωμα των μνημονίων και μια ενδεχόμενη έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ, αν είχε προστεθεί μία, έστω και σύντομη, πολεμική αντιπαράθεση με την Τουρκία».

Πηγή