Μελίνα Κατσακούλη: «Μικρές, εσωτερικές επαναστάσεις»

Συνέντευξη στην Άννα Παχή

Με αφορμή το έργο «River» στο οποίο είναι ερμηνεύτρια και παραγωγός, το iart.gr μίλησε με την Μελίνα Κατσακούλη και το απόλαυσε όσο κι εσείς που θα διαβάσετε αυτήν την συνέντευξη. Ακόμη μια ελπίδα για το ελληνικό θέατρο.

Πες μας μερικά πράγματα για σένα.

Η οικογένειά μου αγαπά το θέατρο κι άρχισα να βλέπω παραστάσεις πολύ μικρή. Η πρώτη που θυμάμαι ήταν «Τα γουρουνάκια κουμπαράδες» του Ευγένιου Τριβιζά. Με έπιασε δέος μπαίνοντας, με τους ταξιθέτες, τα κοστούμια, την παράσταση. Κυρίως όμως, είχα την αίσθηση του «ανήκειν», βρέθηκα στον χώρο που έπρεπε να είμαι. Στην πορεία, εργάστηκα ως ηθοποιός και μετά μπήκα στη Δραματική Σχολή, κάτι που εκ των υστέρων θα πω ότι είναι τουλάχιστον λάθος. Ξεκίνησα από τη μεταγλώττιση. Παιδικά προγράμματα, σαπουνόπερες..  Κατόπιν άρχισα να δουλεύω με σημαντικούς ανθρώπους όπως ο Δημήτρης Χατζάκης. Τελείωσα τη σχολή του Γιώργου Αρμένη, αρκετά μεγάλη για τα δεδομένα του θεάτρου. Νεότερος, είσαι πιο αισιόδοξος. Όμως, ήξερα πως αυτό θέλω να κάνω. Συνέχισα με σεμινάρια στη Γερμανία, Σύγχρονο Γερμανικό θέατρο, Ιστορία Γερμανικού Θεάτρου.. Μου αρέσει να ενημερώνομαι, να μαθαίνω.

River…

Ένα άχρονο σύμπλεγμα σκηνών. Δεν ξέρουμε αν αυτό που βλέπουμε συμβαίνει στο παρόν ή αν πρόκειται για θραύσματα από το μέλλον. Ένας νεαρός πηγαίνει την αγαπημένη του στην εξοχική του κατοικία κοντά στο ποτάμι, μια αφέγγαρη νύχτα του Αυγούστου για να ψαρέψουν ψάρια που γεννήθηκαν ως καφέ πέστροφες κι έχουν εκδιωχθεί από τα μεγαλύτερα ψάρια.  Αναγκάζονται να μεταναστεύσουν στην θάλασσα, όπου κι εκεί κινδυνεύουν να γίνουν τροφή άλλων ψαριών. Ένα χρόνο αργότερα επιστρέφουν για να γεννήσουν. Τώρα όμως είναι ασημένιες, μεγαλύτερες και πολύ δυνατές. Ουσιαστικά γυρίζουν για να ‘εκδικηθούν’ και να καταλάβουν τον χώρο που τους ανήκει. Το έργο βασίζεται σε ιρλανδικούς μύθους και ποιήματα. Διαθέτει πολλούς συμβολισμούς, χωρίς να είναι δυσνόητο. Άλλωστε, είναι εμποτισμένο με τη σκέψη του Ηράκλειτου: «Δεν μπορείς ποτέ να μπεις στο ίδιο ποτάμι».

Φαίνεται εξαιρετικά ενδιαφέρον.

Αυτό οφείλεται εν πολλοίς στους συντελεστές της. Είναι η πρώτη μου παραγωγή, δεν ξέρω αν θα το επαναλάβω. Απαιτεί ικανότητες εκτός καλλιτεχνικού πεδίου και η Ελλάδα δεν προσφέρεται στο να κάνεις κάτι με τον τρόπο που θέλεις. Είμαι υπέρ του να πληρώνονται οι άνθρωποι για την εργασία τους, ήθελα να δουλέψω με τον δικό μου τρόπο και θεωρώ ότι οι συνεργασία μας πατά πάνω σε πολύ γερά θεμέλια. Αγαπιόμαστε, κι έχουμε δουλέψει μαζί στο παρελθόν.

Πως βιώνεις τον ρόλο σου; 

Είναι ένας από τους λόγους που θεωρώ πως ο χρόνος του έργου είναι λίγο ασαφής. Οι γυναίκες δεν είναι δύο, είναι χίλιες. Ο ήρωας ψάχνει με αγωνία να βρει την μια και μοναδική, κάνοντας συνεχώς το ίδιο πράγμα.  Έχει φτιάξει το ιδανικό ραντεβού, χωρίς όμως να υπολογίζει τον ανθρώπινο παράγοντα, που δεν είναι μόνον η γυναίκα, αλλά και ο ίδιος. Αυτή η αναζήτηση είναι ένα κομμάτι του που δεν μπορεί να αποτινάξει. Δεν μπορεί να ‘καταλήξει’ με μια γυναίκα. Πρόκειται ίσως για έναν εγκλωβισμό, για όλους τους ήρωες. Πρόκειται για συγκλονιστικό κείμενο.

Είναι αξιοθαύμαστο που ανέλαβες την παραγωγή.

Δεν είχα άλλη επιλογή, όπως και με το θέατρο γενικότερα. Ήταν σαφές μέσα μου κι έβλεπα πως εκεί με πήγαιναν τα πράγματα. Τίποτα δεν γίνεται μόνο του, πρέπει να το κάνεις εσύ.

«Δεν έχω άλλη επιλογή» λέμε συνήθως για πράγματα που εμείς θέλουμε να κάνουμε. Οι άλλοι δεν μπορούν να το καταλάβουν. Θα ήθελες να είχες άλλη επιλογή;

Αν δεν το συνειδητοποιήσεις, ενδέχεται να υποφέρεις πολύ, καθώς αναλώνεσαι σε πράγματα που δεν σε εκφράζουν και στερείσαι κάτι που αγαπάς. Το ίδιο γίνεται με τους ανθρώπους. Θέλεις να είσαι πολύ κοντά σε κάποιον αλλά αν δεν μπορείς, υποφέρεις για αυτό. Δεν θα ήθελα να κάνω κάτι άλλο. Πιστεύω στη σκληρή δουλειά, όχι τόσο στο ταλέντο. Υπάρχουν έμφυτα κάποια στοιχεία ίσως, το περιβάλλον παίζει μεγάλο ρόλο καθώς και η δυνατότητα να διαχειρίζεσαι κάποια πράγματα. Έχω δει μεγάλα ταλέντα να «καίγονται» επειδή εφησυχάζουν, δεν δουλεύουν περισσότερο σκληρά από άλλους που μπορεί να μην είναι τόσο ταλαντούχοι, εργάζονται όμως και καταφέρνουν πολλά. Ομολογώ τσεχοφική: «Εργασία, εργασία, εργασία». Θεωρώ πως στην Ελλάδα είναι εύκολο να δηλώνεις και να «είσαι» χωρίς να έχεις αφιερωθεί σε κάτι, ούτε στο ελάχιστο. Πρόκειται για σημείο των καιρών. Δημιουργείς μια περσόνα που ισχυρίζεται πως είναι κάτι, οτιδήποτε. Δεν θα το επέλεγα. Μου είναι δύσκολο να λέω ψέματα, το ποια είμαι, φαίνεται από χιλιόμετρα.

Τηλεόραση;  

Χαίρομαι που γίνονται προσπάθειες για αξιοπρεπείς – τουλάχιστον – παραγωγές. Αγαπώ ιδιαίτερα τις παιδικές μεταγλωττίσεις, καθώς έχουν χιούμορ, μιλούν σωστά ελληνικά, έχεις τη δυνατότητα να δώσεις πράγματα σε νεαρές ηλικίες που το έχουν ανάγκη. Υπάρχουν σίγουρα δουλειές από τις οποίες έχεις να πάρεις και όχι μόνον να δώσεις. Προσωπικά θα ήθελα αυτήν την ισορροπία.

Υπάρχει χώρος για τους ηθοποιούς στην Ελλάδα;

Υπάρχει. Βέβαια, είναι μεγάλο ρίσκο να ασχολείσαι με το θέατρο. Εκείνο που με ενοχλεί είναι ότι συχνά οι συντελεστές δεν πληρώνονται, αμείβονται με ποσοστά, ή καθόλου. Το κοινό στηρίζει όσο μπορεί, αλλά ας μην ξεχνάμε τα  μεγάλα θέατρα που προσελκύουν αρκετούς, αφήνοντας λιγότερους για τις μικρότερες παραστάσεις. Κάποιες στεγάζονται σε χώρους που θυμίζουν – ή είναι – αποθήκες, με είκοσι καθίσματα. Θέλει ψάξιμο. Επίσης, το γεγονός πως ο καθένας μπορεί να ανεβάσει μια παράσταση υπό όποιες συνθήκες, έχει θετικά και αρνητικά σημεία. Δύσκολα θα την εμπιστευθεί κάποιος, ίσως προτιμήσει ένα έργο με γνωστά ονόματα, που θα ξέρει πως τα χρήματα που θα δώσει, δεν θα πάνε στράφι.

Πλέον, λειτουργούν πολύ οι ομάδες. Συνήθως είναι μικρές και αναρωτιέμαι γιατί δεν συνασπίζονται κάπως παραπάνω.

Υπάρχει ίσως μεγάλος ανταγωνισμός για το ποιος θα πάρει τα εύσημα. Την αποτυχία, δεν την λούζεται κανείς. Είναι πιο εύκολο να κάνεις ένα έργο με τρεις ηθοποιούς, παρά με είκοσι. τόσο ως ηθοποιός όσο και ως σκηνοθέτης. Ήμουν εθελόντρια στο ΚΕΘΕΑ «Διάβαση» κάνοντας θέατρο για συγγενείς και φίλους των εξαρτημένων ατόμων. Ήταν πάρα πολύ μεγάλη ομάδα και επέλεξα ένα έργο που να τους συμπεριλάβει όλους. Είναι πολύ δύσκολο,  απαιτεί άλλες ικανότητες. Όταν δοκιμάζεσαι ως ομάδα, πας με μικρότερα πράγματα, πιο επιλεκτικά. Προσωπικά προτιμώ να είναι ξεκάθαροι οι ρόλοι. Ο σκηνοθέτης έχει τον τελικό λόγο, ο ηθοποιός είναι εργαλείο – με άποψη και θέαση φυσικά – ο σκηνογράφος είναι υπεύθυνος για τα σκηνικά και ούτω καθεξής. Τότε τα πράγματα είναι ξεκάθαρα. Νομίζω πως αυτό είναι θέμα χαρακτήρα, όχι ομάδας. Δουλεύοντας με τον Σωτήρη Χατζάκη – κάτι που δεν μπορούσα να διανοηθώ πως θα συνέβαινε – σε καμία περίπτωση δεν μπορούσα να φανταστώ ότι αυτός ο άνθρωπος, με  την τεράστια προσφορά στο θέατρο, θα είναι ανοιχτός σε μια δική μου άποψη πάνω στο έργο του, όπως ήταν. Επαναλαμβάνω, είναι θέμα χαρακτήρα και θέσης.

Οι άνθρωποι αυτοί δεν νιώθουν απειλή, μάλλον. 

Δυστυχώς στη δουλειά μας, η απαξίωση είναι τεράστια. Όποιο κεφάλι εξέχει, κόβεται, ενώ υποτίθεται πως πρέπει να έχεις άποψη επάνω στα πράγματα, να τα βλέπεις με έναν τρόπο και με αυτόν να προσπαθείς να κάνεις και τον άλλον να τα δει. Πας θέατρο για να δεις,  κι αυτήν την θέαση να τη γυρίσεις προς τα μέσα, να ‘θεραπεύσεις’ κάτι. Δεν είναι εύκολο για τους συνεργάτες ή τους συναδέλφους να αποδεχθούν πως εσύ έχεις διαφορετική θέαση και να την σεβαστούν. Για αυτό επιλέγεις πολύ προσεκτικά τους συνεργάτες σου. Προσωπικά, αγαπώ πολύ συγκεκριμένους ανθρώπους, λατρεύω να συνεργάζομαι μαζί τους και δεν τους αλλάζω με τίποτα. Μου αρέσει η οικειότητα στον χώρο, στην πρόβα…

Δύσκολο αυτό που κάνετε. Δίνεις τον εαυτό σου κι εκτίθεσαι σε κάποιον που μπορεί να μην είναι στα καλά του εκείνη την ημέρα και να σε κρίνει με άσχημο τρόπο.

Αν αξίζει να το κάνει, ας το κάνει. Είναι κι αυτό ένα κέρδος. Από την άλλη, αυτόν τον εκνευρισμένο άνθρωπο, αν καταφέρεις λίγο να τον συνεπάρεις είναι επίσης τεράστιο κέρδος. Το θεωρώ εξίσου ενδιαφέρον με τον θεατή που είναι έτοιμος να πάρει αλλά και να δώσει σε σένα.  Είναι υπέροχο να βλέπεις ανθρώπους που πάνε στο θέατρο σχεδόν με το ζόρι, να βγαίνουν από εκεί ενθουσιασμένοι, με τελείως διαφορετική ψυχολογία.

Πότε ανεβαίνει το River;

Στις 18 Οκτωβρίου και θα διαρκέσει μέχρι τις 12 Ιανουαρίου. Ύστερα θα κάνουμε μια μικρή περιοδεία. Νομίζω πως θα είναι ενδιαφέρον να έρθει το κοινό σε επαφή με πράγματα που γίνονται στο εξωτερικό. Υπάρχει συγκεκριμένη θέαση προς τον πολιτισμό, βασισμένη κυρίως στην αποδόμηση, χωρίς όμως την προϋπόθεση της γνώσης του κλασσικού, προκειμένου να αποδομήσεις κάτι. Προσωπικά δεν συμφωνώ, αλλά καταλαβαίνω γιατί μπορεί να συμβαίνει. Άλλωστε, στο θέατρο ψάχνεις πάντα το «γιατί». Γιατί το κάνεις αυτό, γιατί το βλέπεις έτσι. Οπότε είναι καλό να επιδιώκεις κάτι τέτοιο με ένα σύγχρονο έργο.

Γίνονται πράγματα στο ελληνικό θέατρο;

Σίγουρα. Όπως όμως όλα τα ωραία στην Ελλάδα, γίνονται λίγο υπόγεια. Όχι φωναχτά, όχι κραυγαλέα, χωρίς πολλές φωτογραφίες και φλας, χωρίς πολλά λόγια.

Το κοινό θέλει κάτι καλό, μπορεί να το εκτιμήσει. Απλώς δεν το ξέρει.

Για αυτό υπάρχει ελπίδα. Διαφορετικά, θα κάναμε όλοι θεάματα με φανταχτερά κοστούμια. Σαφώς το κοινό μπορεί να επιθυμήσει να δει κάτι, δεν θα πω ποιοτικό, καθώς το εμπορικό και το ποιοτικό είναι πολύ σχετικές έννοιες που σαφώς μπορούν να συνυπάρξουν. Ο διαχωρισμός είναι μεταξύ θεάτρου και θεάματος. Εκεί βρίσκεται το πρόβλημα. Προωθείται πάρα πολύ το θέαμα, είναι ευκολότερο, δεν απαιτεί ψυχικό δόσιμο, ή εσωτερικό υλικό. Φυσικά, είναι δικαίωμα να θες να χαλαρώσεις βλέποντας κάτι που δεν θα σε προβληματίσει.

Το ανάλαφρο δεν είναι απαραίτητα κάτι ρηχό.

Πολύ σωστά. Δυστυχώς, η κοινωνία είναι έτσι δομημένη που σε ωθεί στο ρηχό και ως θεατή και ως καλλιτέχνη. Αν μπεις στην διαδικασία να σκεφτείς το πιο αναίμακτο, εννοείται ότι τα πράγματα πάνε σε πιο ρηχό επίπεδο.

Σε βάθος χρόνου, δεν «καταρρακώνει» περισσότερο;

Αυτός είναι ο στόχος, θεωρώ. Τα τελευταία χρόνια νιώθω σα να είμαστε στην κατάψυξη. Παγωμένοι και αποσβολωμένοι, παρακολουθούμε πως καταρρακώνεται ο δίπλα, προσπαθώντας να ξεχάσουμε πως καταρρακωνόμαστε οι ίδιοι, στην  καθημερινότητα, σε ότι συμβαίνει σε αυτήν την χώρα.

Πως θα αλλάξει αυτό;

Μόνον μέσω της παιδείας. Στην πραγματικότητα, δεν είναι οικονομικό το θέμα. Καμιά αλλαγή δεν γίνεται αν δεν ξεριζωθεί το προηγούμενο για να έρθει το καινούριο. Να προσέχουμε τι ακούνε τα παιδιά, τι διαβάζουν και τι βλέπουν, να ασχολούνται οι γονείς περισσότερο, να μην τα αφήνουν μπροστά σε ένα τάμπλετ. Μόνον έτσι μπορείς να ανέβεις επίπεδο και ίσως να φτάσεις σε μια πνευματική θέωση. Σίγουρα είναι πολύ δύσκολο να αλλάξει κανείς οπτική. Θεωρώ ότι χρειάζεται μια εσωτερική επανάσταση πρώτα. Γιατί ζω και κατά πόσον αυτό είναι τελικά επιλογή μου. Η ζωή πρέπει να είναι καθημερινή συνειδητή επιλογή. Κάνω κάτι για μένα και τους άλλους, καθώς θεωρώ την προσφορά πολύ σημαντική, ο άνθρωπος δεν μπορεί να ολοκληρωθεί ασχολούμενος μόνον με τον εαυτό του. Οφείλει να ασχολείται με τα κοινά, όπως και όσο μπορεί. Μόνον έτσι μπορούν να αλλάξουν τα πράγματα, με μικρές, εσωτερικές επαναστάσεις. «Η καρδιά είναι επαναστατικός πυρήνας», είναι το μότο μιας αγαπημένης ταινίας και με εκφράζει απόλυτα. Δεν είναι εύκολο να κάνεις τα πράγματα όπως τα θες, είναι όμως πολύ κρίμα να σταματάς να το επιδιώκεις.

THE RIVER του Jez Butterworth

Συντελεστές παράστασης

Μετάφραση: Ηδύλη Τσαλίκη

Σκηνοθεσία: Χρήστος Θάνος

Σκηνικά: Έρση Δρίνη

Κοστούμια: Γιάννης Μετζικώφ

Φωτισμοί: Κωνσταντίνος Μπεθάνης

Φωτογραφίες: Νίκος Αργυρόπουλος

Βοηθός σκηνοθέτη: Χρίστος Παπαμιχαήλ

Βοηθός σκηνογράφου: Κωνσταντίνος Χριστόπουλος

Ερμηνεύουν: Μαρία Ζερβού / Μελίνα Κατσακούλη / Χρήστος Θάνος

«Το τραγούδι ενός περιπλανώμενου» ερμηνεύει ο Χρήστος Θηβαίος.

Ποίηση: William Butler Yeats – “The song of Wandering Aengus”

Απόδοση στα ελληνικά: Ηδύλη Τσαλίκη

Μελοποίηση: Χρήστος Θάνος

Πιάνο: Τάκης Φαραζής

Φωνητικά: Πηνελόπη Σκαλκώτου

Η ηχογράφηση της μουσικής έγινε στα Subway Studios

Ηχοληψία – Μίξη: Βαγγέλης Σαπουνάς

Την παράσταση επιμελήθηκε μουσικά ο σκηνοθέτης.

Πληροφορίες

Τοποθεσία: Θέατρο Από Μηχανής

Διεύθυνση: Ακαδήμου 13 (Αθήνα)

Πρεμιέρα: Παρασκευή 18 Οκτωβρίου 2019

Ημέρες & ώρες παραστάσεων: κάθε Παρασκευή, Σάββατο & Κυριακή στις 21:00

Τιμές Εισιτηρίων: Γενική Είσοδος: 15 ευρώ, Μειωμένο (Φοιτητικό, Ανέργων, ΑΜΕΑ): 12 ευρώ, Ατέλειες: 5 ευρώ

Προπώληση: viva.gr

Τηλέφωνο Ταμείου: 210 5232097

Διάρκεια: 70’

Το Διαβάσαμε Μελίνα Κατσακούλη: «Μικρές, εσωτερικές επαναστάσεις»