Μέτρα υπάρχουν, η εμπιστοσύνη χάθηκε… – Η Ελλάδα «συζητά» απειλούμενη καθημερινά από την Τουρκία

του Δημήτρη Μηλάκα

Την ερχόμενη βδομάδα, από τις 17 μέχρι τις 21 Φεβρουαρίου, αρμόδιες επιτροπές από Ελλάδα και Τουρκία θα συζητήσουν για Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης με στόχο (;) την αποκλιμάκωση της έντασης που χαρακτηρίζει τις σχέσεις των δύο χωρών. Το ενδιαφέρον ωστόσο στην προκειμένη περίπτωση είναι πως όσα έχουν οι δύο επιτροπές να συζητήσουν έχουν συζητηθεί και υιοθετηθεί ως συμφωνίες στο παρελθόν. Ενδιαφέρον είναι επίσης ότι η εν λόγω συζήτηση στην οποία σπεύδει η ελληνική πλευρά πραγματοποιείται σε μια στιγμή που καταγράφεται πρωτοφανής και χωρίς ιστορικό προηγούμενο τουρκική «παραβατικότητα» σε όλο το εύρος των ελληνοτουρκικών συνόρων.

Από την αρχή του 2020 οι τουρκικές παραβιάσεις του ελληνικού εναέριου χρόνου είναι «αμέτρητες». Και επειδή κάποιοι υιοθετούν πρόθυμα τη λογική και επιχειρηματολογία της Άγκυρας, ότι αυτό δήθεν συμβαίνει εξ αιτίας του παράδοξου η Ελλάδα να μην έχει εναρμονισμένο εύρος χωρικών υδάτων (6 μίλια) και εναέριου χώρου (10 μίλια), αρκεί ένας ακόμη αριθμός, ο οποίος αποδεικνύει ότι οι τουρκικές παραβιάσεις δεν γίνονται μόνο μεταξύ 10 και 6 μιλίων. Ο αριθμός αυτός αποτυπώνει τις υπερπτήσεις των τουρκικών μαχητικών, πάνω από (και) κατοικημένα ελληνικά νησιά, δηλαδή πάνω από το έδαφος της χώρας. Σύμφωνα, λοιπόν, με τα στοιχεία του ελληνικού υπουργείου Άμυνας, από την αρχή του 2020 μέχρι σήμερα έχουν πραγματοποιηθεί περισσότερες από 70 υπερπτήσεις σε κατοικημένα ελληνικά νησιά, κατά κύριο λόγο στο νότιο Αιγαίο.

Τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης, με τα οποία ελπίζει η ελληνική κυβέρνηση να «χαλιναγωγήσει» την τουρκική στρατιωτική δραστηριότητα στο Αιγαίο, θα πρέπει να υπογραμμιστεί ότι έχουν ήδη συμφωνηθεί από το 1988 και επαναβεβαιωθεί κάθε φορά που οι ελληνικές κυβερνήσεις επιθυμούσαν να καλλιεργήσουν ψευδαισθήσεις περί βημάτων ελληνοτουρκικής προσέγγισης.

Η βάση αυτών των μέτρων είναι το μνημόνιο που υπέγραψαν οι υπουργοί εξωτερικών των δύο χωρών το 1988 Παπούλιας και Γιλμάζ και το οποίο ενδεχομένως «φρέναρε» κατά οκτώ χρόνια την επερχόμενη (για όποιον είχε μάτια να δει) κρίση των Ιμίων.

Θα πρέπει να σημειώσουμε πως το μνημόνιο του 1988 προέκυψε ως αποτέλεσμα της κρίσης που προκάλεσε η Τουρκία βγάζοντας το ερευνητικό πλοίο Σισμίκ για έρευνες σε ελληνική υφαλοκρηπίδα. Οι δύο χώρες δεν οδηγήθηκαν σε πόλεμο καθώς η αμερικανική παρέμβαση υπήρξε εντονότατη και ο Α. Παπανδρέου, όπως αργότερα και ο ίδιος παραδέχτηκε (mea culpa), πρόσφερε στον Τούρκο Πρόεδρο Τ. Οζάλ κατά τη συνάντησή τους στο Νταβός τη διαβεβαίωση ότι θα ισχύσουν όσα και ο Κωνσταντίνος Καραμανλής είχε προσφέρει τον Νοέμβρη του 1976: ότι δηλαδή η Ελλάδα δεν πρόκειται να επιχειρήσει καμία έρευνα στο Αιγαίο πέραν των χωρικών της υδάτων. Δηλαδή, ούτε εντός του Θερμαϊκού κόλπου ή πέρα από τα 6 ναυτικά μίλια έξω από το Σούνιο!

Παπούλιας – Γιλμάζ

Ας δούμε, λοιπόν για ποια μέτρα θα συζητήσουν οι ειδήμονες των δύο χωρών από την προσεχή Δευτέρα. Πρόκειται για τα μέτρα του μνημονίου Παπούλια – Γιλμάζ, τα οποία προφανώς έχουν τιναχτεί στον αέρα εξ αιτίας της τουρκικής υπερ-δραστηριότητας τα τελευταία δύο χρόνια:

1. Τα δύο μέρη αναγνωρίζουν την υποχρέωση σεβασμού της κυριαρχίας και της εδαφικής ακεραιότητας αμφοτέρων, καθώς και το δικαίωμα χρήσης της ανοιχτής θάλασσας και του διεθνούς εναέριου χώρου του Αιγαίου.

2. Κατά τη διεξαγωγή εθνικών στρατιωτικών δραστηριοτήτων στην ανοιχτή θάλασσα και στον διεθνή εναέριο χώρο τα δύο μέρη θα καταβάλουν κάθε προσπάθεια να αποφεύγουν την παρακώλυση της ομαλής ναυσιπλοϊας και εναέριας κυκλοφορίας, όπως διασφαλίζονται σύμφωνα με τα διεθνή κείμενα, κανόνες και κανονισμούς. Αυτό θα συμβάλει στην εξάλειψη αδικαιολόγητων εστιών έντασης και στη μείωση των κινδύνων σύγκρουσης.

3. Τα δύο μέρη συμφώνησαν ότι ο σχεδιασμός και διεξαγωγή των εθνικών στρατιωτικών ασκήσεων στην ανοιχτή θάλασσα και στον διεθνή εναέριο χώρο, που απαιτούν την έκδοση ΝΟΤΑΜ ή όποιας άλλης μορφής αναγγελία ή προειδοποίηση, θα διεξάγονται κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να αποφεύγονται επίσης στον μεγαλύτερο δυνατό βαθμό τα ακόλουθα:

α) Η απομόνωση ορισμένων περιοχών.

β) Η δέσμευση περιοχών ασκήσεων για μεγάλες χρονικές περιόδους.

γ) Η διεξαγωγή τους στη διάρκεια της αιχμής της τουριστικής περιόδου και των κυριότερων εθνικών και θρησκευτικών εορτών.

Εξυπακούεται ότι ο σχεδιασμός και η διεξαγωγή όλων των εθνικών και στρατιωτικών δραστηριοτήτων θα πραγματοποιείται σύμφωνα με τους υφιστάμενους διεθνείς κανόνες, κανονισμούς και διαδικασίες.

4. Προς τον σκοπό επίτευξης των παραπάνω και με την επιφύλαξη των υφιστάμενων διεθνών κανονισμών και διαδικασιών, οι δύο πλευρές θα προβαίνουν, όταν τούτο απαιτείται, στη δέουσα επικοινωνία διά της διπλωματικής οδού.

ΜΟΕ και αποτροπή

Διαβάζοντας κάποιος τα ΜΟΕ του 1988 και έχοντας υπόψη του τι ακολούθησε με την κρίση των Ιμίων το 1996 και την εκδήλωση των τουρκικών αυτοκρατορικών φιλοδοξιών στην ανατολική Μεσόγειο, οι οποίες σβήνουν στην κυριολεξία από τον χάρτη ελληνικά κατοικημένα νησιά (Καστελόριζο, Ρόδο, Κάρπαθο, ακόμη και την Κρήτη), δύσκολα μπορεί να πειστεί ότι οι ελληνοτουρκικές συζητήσεις που ξεκινούν τη Δευτέρα στην Αθήνα μπορούν να εκτονώσουν την υποβόσκουσα κρίση.
Άλλωστε οι τριβές στα ελληνοτουρκικά δεν προέρχονται από την έλλειψη ΜΟΕ ή την ανάγκη ενίσχυσής τους. Ό,τι ήταν να συμφωνηθεί στο πλαίσιο αυτό έχει συμφωνηθεί εδώ και δεκαετίες. Το πρόβλημα, λοιπόν, ξεκινά από την απόφαση της Τουρκίας να διεκδικήσει (όπως θεωρεί ότι έχει τη δύναμη) την αναθεώρηση των Συνθηκών (Λωζάννη) που ρυθμίζουν τα σύνορα και τις σχέσεις των δύο χωρών.

Μια τέτοια πολιτική απόφαση της Άγκυρας προφανώς δεν αντιμετωπίζεται με Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης αλλά με ένα συντεταγμένο σχέδιο πολλαπλασιασμού των αποτρεπτικών δυνατοτήτων της χώρας. Και για να υπάρξει ένα τέτοιο σχέδιο απαιτείται ευρύτατη κοινωνική και πολιτική συναίνεση…

Πηγή