«Καταστροφές και Θρίαμβοι»: Η μίνι σειρά ντοκιμαντέρ κάνει πρεμιέρα απόψε στον ΣΚΑΪ (trailer)

Διακόσια χρόνια μετά το ξέσπασμα της Ελληνικής Επανάστασης και δώδεκα χρόνια μετά την έκρηξη μιας πρωτοφανούς οικονομικής κρίσης, στρέφουμε το βλέμμα μας στο παρελθόν για να μπορέσουμε να φανταστούμε το μέλλον. Δυστυχώς, η κρίση μάς εκπαίδευσε να κοιτάμε το παρελθόν αποκλειστικά μέσα από το δικό της πρίσμα. Όπως ήταν φυσικό, κυριάρχησαν η κατάθλιψη και η απαισιοδοξία. Είμαστε άραγε άξιοι και ικανοί για κάτι καλύτερο;

Εύκολα μπορούμε να διαπιστώσουμε πως η ιστορία μας είναι σπαρμένη με μεγάλες καταστροφές: από τη σφαγή της Χίου το 1822 και τις διαδοχικές πτωχεύσεις του 19ου αιώνα, ως τη Χούντα και την τουρκική εισβολή στην Κύπρο το 1974, περνώντας από τον Εθνικό Διχασμό, τη Μικρασιατική Καταστροφή, την Κατοχή και τον Εμφύλιο. Είμαστε ως χώρα καταδικασμένοι να ζούμε την μια καταστροφή μετά την άλλη; Είναι τελικά η ιστορία μας μια αδιάκοπη αλυσίδα καταστροφών; Και αν πράγματι ισχύει αυτό, ποια είναι η αιτία; Μήπως ο αιώνιος διχασμός μας; Η κακοδαιμονία της φυλής μας; Οι συνωμοσίες των ξένων εναντίον μας;

Η σειρά «Καταστροφές και Θρίαμβοι» αναζητεί τις απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα. Το κεντρικό ερώτημα είναι πως τελικά καταφέραμε να μετουσιώσουμε τις καταστροφές που βιώσαμε σε θριάμβους. Και οι απαντήσεις συχνά ξαφνιάζουν.

Πρόκειται για μια νέα, πρωτότυπη αφήγηση της σύγχρονης ιστορίας μας που εκτυλίσσεται με κινηματογραφικό τρόπο. Πρωταγωνιστεί το φυσικό και το δομημένο περιβάλλον του τόπου που συνδέεται στενά με την ιστορική αφήγηση. Ξεδιπλώνεται έτσι, ένα συναρπαστικό μωσαϊκό που σίγουρα θα προκαλέσει μεγάλο ενδιαφέρον και πολλές συζητήσεις. Η σειρά βασίζεται στο ομώνυμο βιβλίο του Στάθη Καλύβα, Καθηγητή Πολιτικής Επιστήμης στην Οξφόρδη και παλαιότερα στο Yale, μέλους της Αμερικανικής και της Βρετανικής Ακαδημίας Επιστημών και στηρίζεται στην πιο αξιόπιστη πρόσφατη ιστορική έρευνα και τη συμμετοχή 35 κορυφαίων ειδικών.

Η σειρά αναπτύσσεται μέσα από εφτά επεισόδια που αντιστοιχούν σε εφτά μεγάλους ιστορικούς κύκλους. Κάθε επεισόδιο αποτελείται από τέσσερεις ενότητες. Ξεκινάμε με την περιγραφή μιας μεγάλης εθνικής καταστροφής, ακολουθεί ένα flashback στην έναρξη του κύκλου όταν μπαίνει σε εφαρμογή ένα μεγαλόπνοο και φιλόδοξο εθνικό σχέδιο. Στην τρίτη ενότητα περιγράφεται η ιστορική διαδρομή που ξεκινά με αρχικές επιτυχίες για να καταλήξει όμως στη μεγάλη καταστροφή. Τέλος, κάθε επεισόδιο κλείνει με τη μεγάλη ανατροπή, δείχνοντας πως τελικά ξεπηδά ένας θρίαμβος μέσα από την καταστροφή και η χώρα συνεχίσει να προοδεύει.

1826: Η ήττα της εξέγερσης

1740: Επανάσταση στην παιδεία

1821: Όπλα και διπλωματία

1827: Από την ήττα στην ανεξαρτησία

Το 1824, ο Σουλτάνος αναθέτει στον Μεχμέτ Αλή να καταπνίξει την εξέγερση των Ελλήνων. Στα χρόνια που ακολουθούν, ο στρατός του καταλαμβάνει την Πελοπόννησο αφήνοντας πίσω του καμένη γη. Παράλληλα, το Μεσολόγγι και η Αθήνα πέφτουν. Η εξέγερση των Ελλήνων που ξεκίνησε με μεγάλες ελπίδες και στρατιωτικές επιτυχίες έχει ηττηθεί στρατιωτικά και η φλόγα της επανάστασης αργοσβήνει. Πώς τελικά ξεπήδησε ο θρίαμβος της ανεξαρτησίας μέσα από την καταστροφή; Η απάντηση βρίσκεται στα χαρακτηριστικά των Ελλήνων. Έναν αιώνα πριν την επανάσταση θα συμβεί κάτι αξιοπρόσεκτο: οι Έλληνες θα αναδειχθούν σε πρωτοπόρους εμπόρους και δασκάλους που θα διασκορπιστούν σε ολόκληρη την Οθωμανική αυτοκρατορία και την Ευρώπη. Θα αφομοιώσουν έτσι τα πιο ριζοσπαστικά μηνύματα της εποχής και θα διατυπώσουν ένα ρηξικέλευθο αίτημα: τη δημιουργία ενός κράτους για το ελληνικό έθνος.

Η επανάσταση θα ξεκινήσει με σημαντικές στρατιωτικές επιτυχίες. Όμως η αντικειμενική διαφορά ισχύος ανάμεσα στους εξεγερμένους και την Οθωμανική Αυτοκρατορία είναι τεράστια: η καταστροφή μοιάζει αναπόφευκτη. Γι’ αυτό και το στοιχείο που έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον είναι το γιατί και το πώς τελικά πέτυχε η επανάσταση. Αυτό έγινε δυνατό χάρη στην ασυνήθιστη εξωστρέφεια των Ελλήνων που πέτυχαν να κινητοποιήσουν την κοινή γνώμη των δυτικών χωρών, που έβλεπε τον αγώνα των Ελλήνων με ενθουσιασμό και συγκίνηση, αλλά και να εμπλέξουν τις κυβερνήσεις των μεγάλων δυνάμεων της εποχής, διεθνοποιώντας τον αγώνα τους και προκαλώντας μια διεθνή στρατιωτική επέμβαση υπέρ τους.

1897: Η μεγάλη ταπείνωση

1830: Ξεκινώντας από το μηδέν

1833: Το Πρότυπο Βασίλειο

1912: Ένα νέο ξεκίνημα

Η κατάκτηση της ανεξαρτησίας μπορεί να ήταν μια τεράστια επιτυχία, αλλά δεν ήταν παρά το πρώτο βήμα. Το νέο κράτος των Ελλήνων είναι μικροσκοπικό και ανίσχυρο. Ο κρατικός μηχανισμός είναι ανύπαρκτος και η κεντρική εξουσία αμφισβητείται από τους πάντες: ένοπλους αγωνιστές, τοπικούς ηγέτες και ληστές. Όπως δείχνει η σύγχρονη εμπειρία, το να συγκροτήσεις ένα λειτουργικό κράτος είναι πολύ πιο δύσκολο από το να αποκτήσεις την ανεξαρτησία σου. Η Ελλάδα ξεκινά την ιστορική της διαδρομή ως “αποτυχημένο κράτος”, μέσα στην αναρχία, τη διάχυτη βία και τα ερείπια. Όταν το 1897 θα συγκρουστεί με την Οθωμανική Αυτοκρατορία στον πρώτο πόλεμό της μετά την κατάκτηση της ανεξαρτησίας, θα γνωρίσει μια ταπεινωτική ήττα. Παράλληλα, καθώς έχει ήδη χρεοκοπήσει, θα περάσει σε ένα ατιμωτικό καθεστώς διεθνούς οικονομικού ελέγχου. Έτσι, στο κλείσιμο του 19ου αιώνα, πολλοί βλέπουν στη διπλή αυτή καταστροφή την απόδειξη της ουσιαστικής αποτυχίας του νεαρού Ελληνικού κράτους: ένα χρεοκοπημένο, ανίσχυρο κράτος, μία ταπεινωμένη κοινωνία. Κάνουν, όμως, λάθος. Και αυτό, γιατί από την πρώτη στιγμή, η Ελλάδα επιδιώκει να συγκροτήσει ένα σύγχρονο κράτος με βάση τα πιο σύγχρονα πρότυπα της εποχής, στόχοι που φαίνονται εντελώς άπιαστοι το 1830. 

Τελικά, η χώρα θα καλύψει τεράστια απόσταση. Μολονότι ξεκίνησε κυριολεκτικά από το μηδέν, δεν έχει πάψει να βελτιώνει τους θεσμούς της και να εξελίσσεται. Η ήττα του 1897 δεν είναι δείγμα πραγματικής αποτυχίας, αλλά αντανάκλαση του χάσματος ανάμεσα στις τεράστιες προσδοκίες των Ελλήνων και την πραγματικότητα. Μετά το 1897 και υπό την πίεση των δανειστών, η χώρα θα υποχρεωθεί να αναδιοργανώσει το κράτος και να νοικοκυρέψει τα οικονομικά της. Με τον τρόπο αυτό και μέσα σε δεκαπέντε μόνο χρόνια, θα οδηγηθεί από την καταστροφή στην τεράστια επιτυχία των Βαλκανικών Πολέμων το 1912-13, όταν θα διπλασιάσει την επικράτειά της. Η καταστροφή του 1897 όχι μόνο δεν ακύρωσε την πραγματική πρόοδο που είχε σημειώσει η χώρα, αλλά υπήρξε προϋπόθεση για τον θρίαμβο.