Η ψυχή μας και η τσέπη μας…

Λίγοι θυμούνται τους σωστούς στίχους από το «Μακεδονία ξακουστή»: «Που έδιωξες τους Βούλγαρους και ελεύθερη είσαι τώρα». Εγώ στο Δημοτικό έτσι το τραγουδούσα. Με…
Βούλγαρους που αργότερα αντικαταστάθηκαν από «βάρβαρους».

Μερικές δεκαετίες νωρίτερα, οι κάμποι και τα στρατόπεδα της Βόρειας Ελλάδας ακόμα αντιλαλούσαν το «Τι ζητούν οι Βούλγαροι στη Μακεδονία», μαζί με άλλα τραγούδια του Μακεδονικού Αγώνα που έσβησαν σιγά σιγά, ξεχάστηκαν, δεν έμειναν χείλη να τα πουν. Σωστά ακούστηκαν. Και σωστά ξεχάστηκαν.

Στο πρώτο μισό του 20ού αιώνα η απειλή για τη Μακεδονία ήταν βουλγαρική. Οι Βούλγαροι πάτησαν και πόδι κατοχής στη Μακεδονία τους δύο Παγκοσμίους Πολέμους. Και διέπραξαν αγριότητες, εγκλήματα πολέμου. Ιστορικά ελέγχονται για βιασμούς, ξυλοδαρμούς, εκτελέσεις και, φυσικά, για παιδομάζωμα. Ειδικά στην πρώτη κατοχή, το 1917, προκάλεσαν λιμό, συγκεντρώνοντας σχεδόν όλη την αγροτική και κτηνοτροφική παραγωγή της Ανατολικής Μακεδονίας.

Δεν θα σας τραβήξω πολύ πίσω, ας πάμε στην αρχή της δεκαετίας του ‘80. Αν έπιανες τότε έναν κάτοικο των Σερρών και του έδειχνες, σε κινηματογραφικό πανί, την εξέλιξη της σχέσης μας με τη Βουλγαρία, είναι απολύτως βέβαιο ότι θα τον εξαγρίωνες. Το πολύ να αποδεχόταν το «Προσεχώς Βουλγάρες», το πανό που εμφανίστηκε σε μπαρ της περιοχής στα μέσα της δεκαετίας του ‘90. Πριν από εβδομήντα χρόνια οι Βούλγαροι δεν ήταν μόνο εχθρός, ήταν και φόβος. Σήμερα δεν είναι, απλώς, φίλοι. Για πολλούς είναι και καταφυγή. Είναι το σύνορο χωρίς φαντάρο. Τα οχυρά μας εκεί έχουν χορταριάσει. Δεν θα μπορούσε να γίνει και αλλιώς. Από τη στιγμή που βρεθήκαμε στην ίδια οικογένεια, δεν μας έμεινε και κάτι για να χωρίσουμε. Εχουν και οι Βούλγαροι Μακεδονία, του Πιρίν. Επίσης πάντα ήθελαν να κατέβουν στο Αιγαίο, διά της ελληνικής Μακεδονίας. Τώρα μπορούν. Και μάλιστα πληρώσαμε εμείς τον δρόμο.

Τα Βαλκάνια είναι σπαρμένα με ιστορίες εχθρών που έγιναν φίλοι. Και ευτυχώς ζούμε σε μία ιστορική περίοδο που δεν βλέπουμε φίλους να γίνονται εχθροί. Η Γιουγκοσλαβία έχει ποτιστεί με αίμα στη δύση του προηγούμενου αιώνα. Σήμερα τους βλέπεις να ανταλλάσσουν δωδεκάρια στη Eurovision και απορείς. Και δεν μιλάμε για πολλές δεκαετίες πίσω, αλλά μόλις για μια γενιά. Εχουν λύσει τα προβλήματα τους οι Σέρβοι με τους Κροάτες και κάποιοι μας λένε ότι δεν μπορούμε να λύσουμε εμείς το δικό μας με τους βόρειους γείτονες.

Δεν είναι το ίδιο, θα πουν. Φυσικά. Το πρόβλημα ανάμεσα στους Σέρβους και στους Κροάτες ήταν απ’ τα κόκαλα και τις σάρκες βγαλμένο. Το πρόβλημα ανάμεσα σε μας και στη FYROM δύσκολα γίνεται κατανοητό σε κάποιον τρίτο, πέραν του Νίμιτς. Το πρόβλημα μας ίσως δεν μοιάζει ούτε με εκείνο της Αλσατίας που άλλαξε τόσες φορές χέρια, ανάμεσα σε Γερμανία και Γαλλία. Τελικώς, δεν έχει πλέον σημασία το διαβατήριο ενός Αλσατού. Ζει σε όποια από τις δύο χώρες θέλει.

Καμία σχέση, θα πουν. «Το όνομά μας είναι η ψυχή μας. Αν αυτοί λέγονται Μακεδόνες, τότε πώς λεγόμαστε εμείς;» Είμαι μισό αιώνα Θεσσαλονικιός, ποτέ δεν αυτοπροσδιορίστηκα πρώτα ως Μακεδόνας. Για να είμαι ειλικρινής, δεν ξέρω και άλλους που να τοποθετούν τη μακεδονική ταυτότητα πάνω ή δίπλα στην ελληνική. Επίσης δεν πάθαινε κάτι η ψυχή μας όταν κατέβαιναν στην Πιερία για διακοπές Γιουγκοσλάβοι, αυτοπροσδιοριζόμενοι Μακεδόνες. Στην πραγματικότητα και εγώ και αυτοί και οι Βούλγαροι, Μακεδόνες είμαστε, ως προς τον γεωγραφικό προσδιορισμό. Το πρόβλημα αρχίζει όταν αυτοί πάνω από τους Ευζώνους προσδιορίζονται έτσι και εθνικά.

Η συμφωνία των Πρεσπών τους αναγνωρίζει ως εθνότητα. Κάποιοι από μας είπαν ότι θα ήταν καλύτερο να τους αναγνωρίζαμε ως «Σλαβομακεδόνες». Αλλά αυτό δεν επρόκειτο να το δεχτούν οι αλβανόφωνοι. Τους αναγνωρίσαμε όπως ο υπόλοιπος κόσμος. Είναι πρόβλημα αυτό; Ας πούμε ότι είναι. Από τη στιγμή που προκαλεί δυσφορία ή προσβάλλει ένα μεγάλο κομμάτι συμπολιτών μας, είναι, πράγματι, πρόβλημα. Ομως θα το καταπιεί ο χρόνος.

Σε είκοσι χρόνια από σήμερα η ελληνική από την «άλλη» Μακεδονία θα ξεχωρίζουν μόνο στους χάρτες – και αυτό μετά βίας. Χωρίς σύνορα, με κοινό νόμισμα και τα ελληνικά ως «κεντρική» γλώσσα. Ποιος θα είναι και ποιος δεν θα είναι Μακεδόνας τότε; Αυτού του είδους τα προβλήματα μπαίνουν στην άκρη όταν ανοίγουν δουλειές. Και οι νέοι φίλοι από τα Σκόπια, που είναι και λίγοι, προσπαθούν να μπουν στη δική μας παρέα, να ανοίξουν μαζί μας δουλειές.

Σήμερα στη Βόρεια Ελλάδα υπάρχει οργή, προβληματισμός. Είναι λογικό. Ομως αυτό το συναίσθημα δεν θα δικαιωθεί από τον χρόνο. Και ευτυχώς, θα είναι πολλοί από μας εδώ για να το διαπιστώσουν όταν έρθει η ώρα…

Κώστας Γιαννακίδης