Η Τουρκία στα ακραία όριά της

Ας δούμε το τελευταίο ατυχές επεισόδιο της τουρκικής διπλωματίας. Επειτα από αμερικανική παρέμβαση, Ισραήλ και Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα υπέγραψαν στα μέσα Αυγούστου συμφωνία σταδιακής αποκαταστάσεως των μεταξύ τους σχέσεων. Η πλέον οξεία αντίδραση κατά της συμφωνίας προήλθε από την Τουρκία. Η τουρκική στάση ενόχλησε τις ΗΠΑ και κατέστη καταγέλαστη στον αραβικό κόσμο. Η Τουρκία που έχει αναγνωρίσει από το 1949 το Ισραήλ και διατηρεί πρεσβεία εκεί, εμφανίσθηκε να ενοχλείται από την αντίστοιχη κίνηση των Εμιράτων που πήραν και ως αντάλλαγμα την αναστολή της προσαρτήσεως περιοχών της Δυτικής Οχθης στο ισραηλινό κράτος.

Γενικώς η αποτίμηση των επιτευγμάτων της τουρκικής διπλωματίας τους τελευταίους μήνες είναι εντελώς απογοητευτική:

• Ενας αρκετά αμφίβολης υλοποιήσεως αγωγός, ο EastMed, μεταβλήθηκε σε άξονα αντιτουρκικής συσπειρώσεως των χωρών της ανατολικής Μεσογείου.

• Η τουρκική παρέμβαση στη Λιβύη οδήγησε σε ευθεία σύγκρουση με τη Γαλλία. Το Παρίσι ηγείται πλέον μιας εκστρατείας κατά της Τουρκίας με σαφείς στρατιωτικές προεκτάσεις.

• Η επίσκεψη ηγετών της Χαμάς στην Αγκυρα και η απόδοση τουρκικών διαβατηρίων σε μέλη της οργανώσεως που έχει χαρακτηριστεί τρομοκρατική από τη Δύση, οδήγησε σε περαιτέρω αποξένωση της Τουρκίας από τις ΗΠΑ.

• Οι σχέσεις Ευρωπαϊκής Ενωσης – Τουρκίας θα είναι το κύριο θέμα στην επόμενη σύνοδο του Συμβουλίου Κορυφής της Ε.Ε. τον Σεπτέμβριο.

Οπως επισημαίνει και η τουρκική αντικαθεστωτική ιστοσελίδα AHVAL, η διπλωματική παράνοια της Τουρκίας αποτυπώνεται στις ανακοινώσεις του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών που έχουν εκδοθεί μετά τις 25 Αυγούστου. Σε 14 από τις 27 ανακοινώσεις κατηγορείται ή προειδοποιείται κάποια άλλη χώρα. Την τιμητική της έχει η Γαλλία. Ακολουθούμε με βραχεία κεφαλή Ελλάδα και Κύπρος. Το τουρκικό ΥΠΕΞ, όμως, δεν χαρίζεται ούτε στη Ρωσία (για συνάντηση με εκπροσώπους των Κούρδων και για την αντιμετώπιση των Τατάρων), στις ΗΠΑ (επειδή καταδίκασαν τη συνάντηση Ερντογάν με τη Χαμάς), στη Νορβηγία και στη Σουηδία (επειδή έδειξαν έλλειψη σεβασμού στο Κοράνι), στην Αυστρία, στη Σερβία, κ.ο.κ.

Η ίδια υπερβολή εντοπίζεται και στα όσα λέει ο πρόεδρος Ερντογάν. Η ρητορική του –πάντα ολίγον προβληματική– έχει ξεπεράσει κάθε όριο τις τελευταίες εβδομάδες. Δεν πρέπει να τον υποτιμούμε. Είναι ένας από τους πλέον ικανούς αρχηγούς κρατών παγκοσμίως. Εχει εξέλθει νικητής από σοβαρότατες συγκρούσεις με συστήματα και συμφέροντα και έχει βγει από παγίδες που θα είχαν εξοντώσει εύκολα τους περισσότερους πολιτικούς ηγέτες. Σήμερα βασίζεται στη γεωπολιτική σημασία της χώρας του για τη Δύση, στις προσωπικές σχέσεις που έχει αναπτύξει με τον Αμερικανό πρόεδρο Τραμπ, στην περίεργη συμμαχία/λυκοφιλία που έχει με τη Ρωσία του Πούτιν και στα χρήματα του Κατάρ. Το χειρότερο για τον Ερντογάν είναι ότι δεν υπάρχει στο περιβάλλον του κάποιος που να μπορεί έστω να αμφισβητήσει τις ενέργειές του, πολλώ δε μάλλον να ορθώσει μία αντίθετη άποψη. Ακόμη και ο ήπιος κατά το παρελθόν υπουργός Εξωτερικών Τσαβούσογλου έχει ξεπεράσει σε ρητορική ακρότητα τον υπουργό Εθνικής Αμυνας Ακάρ. Ελπίζει ότι με αυτόν τον τρόπο θα μπορέσει να ενταχθεί στον κύκλο των καθημερινών συνομιλητών του Ερντογάν.

Η διπλωματία και η ρητορική Ερντογάν είναι ενδεικτικές της καταστάσεως, αλλά οι στρατιωτικές επιχειρήσεις δείχνουν την αχίλλειο πτέρνα της Τουρκίας. Κράτα ενεργά δύο μέτωπα στη Συρία και στη Λιβύη. Διατηρεί στρατιωτικές δυνάμεις και επιχειρεί και στο Ιράκ. Παράλληλα, η κινητοποίησή της εδώ και ένα μήνα στην ανατολική Μεσόγειο προσομοιάζει προς ένα ακόμη μέτωπο. Πλην των ΗΠΑ και ίσως της Ρωσίας και της Γαλλίας, δεν υπάρχει σήμερα κράτος που να μπορεί να μάχεται ταυτοχρόνως σε τρεις στρατιωτικές διενέξεις. Ολη αυτή η στρατιωτική παρουσία στις περιοχές πέριξ της Τουρκίας έχει τεράστιο οικονομικό κόστος. Στις 11 και στις 26 Αυγούστου 2020 το τουρκικό κράτος υποχρεώθηκε να προβεί σε έκτακτο δημόσιο δανεισμό ύψους 5,07 δισ. ευρώ που κατευθύνεται στις στρατιωτικές δαπάνες της χώρας. Αυτά συμβαίνουν ενώ ο προϋπολογισμός του τουρκικού υπουργείου Εθνικής Αμυνας για το 2020 ανερχόταν ήδη στα 16,5 δισ. ευρώ.

Είναι σαφές ότι η Τουρκία κινείται στα ακραία όριά της. Ακολουθεί ναρκωμένη τις νεο-οθωμανικές ιδεοληψίες του προέδρου Ερντογάν. Ο τελευταίος γνωρίζει ότι, εάν χάσει την εξουσία, δεν θα πάει σπίτι του. Ξέρει ότι θα ερευνηθεί ο αμύθητος πλούτος που έχουν σωρεύσει τα μέλη της οικογενείας του. Θυμάται και την τύχη του Μεντερές που απαγχονίσθηκε. Αυτές οι σκέψεις τον οδηγούν σε πιο ακραίες επιλογές. Πρέπει να αντιληφθούμε ότι είναι πλέον ζήτημα χρόνου πότε το σύστημα Ερντογάν θα καταρρεύσει, με ό,τι σημαίνει αυτό για την περιοχή.

* Ο κ. Αγγελος Συρίγος είναι αναπληρωτής καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής, βουλευτής της Ν.Δ. στην Α΄ Αθηνών.

[Πηγή… ##eye##]