Η πολιτική επιστρέφει στα Βαλκάνια…

Πριν κλείσουν οι κάλπες την περασμένη Κυριακή στα Σκόπια, υπήρχε η εκτίμηση ότι, ακόμη κι αν ο Ζόραν Ζάεφ κέρδιζε το δημοψήφισμα, αυτό ίσως…
να μην ήταν από μόνο του αρκετό για να πείσει το Κοινοβούλιο να προχωρήσει στις σχετικές συνταγματικές αλλαγές. Στο δημοψήφισμα επικράτησε τελικά το «Ναι», αλλά η συμμετοχή δεν έφτασε το 50%, που είναι αναγκαίο για την εγκυρότητά του. Ουσιαστικά μετατράπηκε σε φιάσκο. Το πολιτικό τοπίο στα Σκόπια αλλά και η τύχη της συμφωνίας μπαίνουν σε αχαρτογράφητα νερά.

Η ΠΓΔΜ μαστίζεται από φτώχεια, έλλειψη απασχόλησης, έλλειψη επενδύσεων και κυρίως διαφθορά, σκάνδαλα και νεποτισμό. Στην πραγματικότητα το αποτέλεσμα της Κυριακής δεν ήταν μεγάλη έκπληξη. Ήταν ήδη αναμενόμενο ότι η συμμετοχή στο δημοψήφισμα ούτε καν θα προσέγγιζε το 50%.

Σύμφωνα με το Atlantic Council, η συμφωνία δεν είναι νεκρή. Η εν λόγω δεξαμενή σκέψης βλέπει τα εξής σενάρια για την «επόμενη μέρα»:

1. Ο Ζάεφ θα ζητήσει από το Κοινοβούλιο να ψηφίσει τις συνταγματικές αλλαγές, δεδομένου ότι το δημοψήφισμα δεν ήταν δεσμευτικό. Εδώ απαιτείται πλειοψηφία δύο τρίτων, άρα το αντιπολιτευτικό κόμμα VMRO – DPMNE κρατάει το «κλειδί». Εφόσον ο Ζάεφ δεν έχει την υποστήριξη της συντριπτικής πλειονότητας του λαού, όπως φάνηκε από την αποχή, πρέπει τώρα να αναζητήσει πλειοψηφία δύο τρίτων στο Κοινοβούλιο. Για την ώρα στο πλευρό του είναι 69 από τους 120 βουλευτές, ωστόσο χρειάζεται συνολικά 80.

2. Από τις πρώτες ώρες μετά το δημοψήφισμα συζητείται ότι δεν είναι ανέφικτο να βρεθούν αυτοί οι 11 βουλευτές. Με τα σκάνδαλα διαφθοράς που μαστίζουν το πολιτικό σκηνικό της ΠΓΔΜ θεωρείται ότι πολλοί μπορεί να αποτελούν πρόσφορο στόχο πίεσης. Εδώ θα μετρήσει τελικώς αν το όποιο όφελος που θα έχουν, εφόσον στηρίξουν τη συμφωνία, θα βαρύνει περισσότερο από την πολιτική τους φθορά.

3. Ο Πρόεδρος Ιβάνοφ, που προέρχεται από το VMRO – DPMNE, τάσσεται σταθερά κατά της αλλαγής του ονόματος και μάλιστα είχε ηγηθεί της εκστρατείας υπέρ της αποχής.

4. Ο επικεφαλής του VMRO – DPMNE Χρίστιαν Μίτσκοσκι προσπαθεί να πατήσει σε δυο βάρκες: Θέλει και να εμφανίζεται ως φιλοευρωπαίος, αλλά και να ικανοποιεί τους σκληροπυρηνικούς «πατριώτες» ψηφοφόρους. Γι’ αυτό κάλεσε τα μέλη του κόμματος να αποφασίσουν κατά βούληση εάν θα ψηφίσουν στο δημοψήφισμα ή θα συμμετάσχουν στο μποϊκοτάζ.

Εκτιμάται ότι ο Μίτσκοσκι θα βρεθεί υπό ισχυρή ευρωπαϊκή πίεση:

● Σύμφωνα με τον Ευρωπαίο επίτροπο για τη Διεύρυνση της Ε.Ε. Γιοχάνες Χαν, οι Βρυξέλλες βλέπουν το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος – στο οποίο το 90% στήριξε τη συμφωνία των Πρεσπών – ως εντολή για αλλαγή.

● Ο αμερικανικός παράγοντας, που δεν πρόκειται να μείνει με τα χέρια σταυρωμένα, ζητάει να πάει η συμφωνία στο Κοινοβούλιο.

Το Atlantic Council εκτιμά ότι ο Μίτσκοσκι θα προσπαθήσει πιθανόν να αποκομίσει ένα κέρδος. Για παράδειγμα την ελευθερία του πρώην πρωθυπουργού Νίκολα Γκρούεφσκι, ο οποίος αντιμετωπίζει ποινή φυλάκισης για διαφθορά. Ταυτόχρονα θα πρέπει να βρει και έναν τρόπο να διατηρήσει τα προσχήματα ενώπιον των ψηφοφόρων του VMRO. Θα μπορούσε, έτσι, να επιτρέψει σε μερικά μέλη του κόμματος να ψηφίσουν στο πλευρό της κυβέρνησης.

Εάν δεν επιτευχθεί συμφωνία το αμέσως επόμενο διάστημα, ο Ζάεφ θα προκηρύξει πρόωρες εκλογές. Κάτι που θεωρείται επικίνδυνο για όλα τα κόμματα.

«Σε μια βαθιά τάφρο»

Πάντως η πρακτική διδάσκει ότι τυχόν περίοδοι ασάφειας και καθυστερήσεων τείνουν να δρουν υπονομευτικά ως προς την (όποια) συμφωνία. Αυτό το ξέρουν όλα τα ενδιαφερόμενα μέλη, από την κυβέρνηση Ζάεφ μέχρι την Ε.Ε., το ΝΑΤΟ και τη Ρωσία.

Η γερμανική εφημερίδα «Süddeutsche Zeitung» θεωρεί ότι πλέον η χώρα απειλείται τα επόμενα χρόνια με απομόνωση. «Οι ψηφοφόροι στην ΠΓΔΜ κλήθηκαν στις κάλπες για να επιλέξουν ένα “Ναι” ή ένα “Όχι”, αλλά στην πλειονότητά τους σιώπησαν, το δημοψήφισμα απέτυχε, το πολλά υποσχόμενο ξεκίνημα της βαλκανικής χώρας προς την κατεύθυνση της Δύσης καταλήγει προς το παρόν σε μια βαθιά τάφρο» σημειώνει.

Σε άλλο σημείο αναφέρει: «Το αποτέλεσμα αποτελεί επώδυνη ήττα της κυβέρνησης του σοσιαλδημοκράτη πρωθυπουργού (…) αλλά και για την άκρως συντηρητική αντιπολίτευση, που δυσφήμησε τη συμφωνία ως συνθηκολόγηση και εργάστηκε για την αποτυχία της, αποτελεί πύρρειο νίκη…Τώρα η χώρα απέτυχε για καθαρά εσωτερικούς λόγους, λόγω εσωτερικού διχασμού, μυωπικών πολιτικών της αντιπολίτευσης και έλλειψης θάρρους. Η χώρα απειλείται τα επόμενα χρόνια από απομόνωση».

Βρυξέλλες και Ουάσιγκτον επιθυμούσαν να υπάρχει μεγαλύτερη λαϊκή υποστήριξη, ώστε να πιεστεί η αντιπολίτευση να στηρίξει τη συμφωνία στη Βουλή. Το διάστημα πριν από τη διεξαγωγή του δημοψηφίσματος δυτικοί ηγέτες επισκέφθηκαν τα Σκόπια παροτρύνοντας τον κόσμο να «βάλει πλάτη» στη συμφωνία.

«Νίκη Πούτιν στα σημεία»

Το δημοψήφισμα έχει έτσι κι αλλιώς συμβουλευτικό χαρακτήρα, που σημαίνει ότι οι βουλευτές δεν είναι υποχρεωμένοι να συμμορφωθούν με το αποτέλεσμα. Στην πράξη, όμως, αν η συμμετοχή άγγιζε το 50%, αυτό θα πίεζε ποικιλοτρόπως την αντιπολίτευση. Η έκβαση του δημοψηφίσματος ουσιαστικά θα καθόριζε τη γεωπολιτική κατεύθυνση των Βαλκανίων.

Οι «New York Times» και η «Washington Post» έγραψαν ότι Δυτικοί αξιωματούχοι υποστηρίζουν πως η Ρωσία κινήθηκε δραστήρια για να εκμεταλλευτεί την κατάσταση διενεργώντας εκστρατείες παραπληροφόρησης μέσω Διαδικτύου.

Οι «Times» του Λονδίνου συνοψίζουν την εικόνα ως εξής: «Τόσο η Ρωσία όσο και η Δύση είχαν ρόλο στο δημοψήφισμα, το οποίο – σε τεχνικό επίπεδο – αφορούσε την επίσημη ονομασία της ΠΓΔΜ. Ωστόσο αυτή δεν ήταν απλώς μια προσπάθεια για την επίλυση μιας ονοματολογικής διαμάχης: Αφορούσε σφαίρες συμφερόντων, τα όρια της επιρροής της Μόσχας στις παραμεθόριες περιοχές της Ευρώπης και την ισχύ προσέλκυσης δυτικών θεσμών. Κρίνοντας από τα πρώτα αποτελέσματα, φαίνεται πως ο Βλαντιμίρ Πούτιν έχει κερδίσει στα σημεία. Η πολιτική επιστρέφει στα Βαλκάνια».

Εντός των Σκοπίων το πόσο αμφιλεγόμενο είναι το «Βόρεια Μακεδονία» έγινε εμφανές από την απουσία του ονόματος από το κείμενο του δημοψηφίσματος.

Μεγάλο ποσοστό του κόσμου θεωρεί ότι η συγκεκριμένη λύση επιχειρήθηκε να του «επιβληθεί» και αντιδρά στην ιδέα ότι «ο γείτονας», δηλαδή η Ελλάδα, θα του ορίσει πώς θα λέγεται η χώρα του. Για κάποιους «η Ελλάδα είναι ένα μεγαλύτερο κράτος, μέλος της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ, που χρησιμοποιεί τη θέση της σε αυτούς τους οργανισμούς για να κάνει μπούλινγκ στη χώρα τους επί 27 χρόνια, συνεπώς κάθε συμβιβασμός μαζί της είναι απαράδεκτος».

Οι στάσεις των πολιτών της ΠΓΔΜ ποικίλλουν. Η μεγαλύτερη μερίδα είναι αηδιασμένη με τα χρόνια προβλήματα διαφθοράς και νεποτισμού, τα οποία ούτε η κυβέρνηση Ζάεφ κατάφερε να καταπολεμήσει. Από αυτούς αρκετοί θεώρησαν πιθανή τη δυτική προοπτική της χώρας και κάποιοι, το μεγαλύτερο κομμάτι, απείχαν. Υπάρχει και η υπερεθνικιστική μερίδα, που πανηγύρισε τη χαμηλή συμμετοχή το βράδυ της Κυριακής με προκλητικά πλακάτ που έγραφαν: «Σταματήστε την ελληνική γενοκτονία»!

Η αίγλη της ένταξης

Εντέχνως η καμπάνια υπέρ του «Ναι» έριχνε το βάρος στην ένταξη της χώρας στο ΝΑΤΟ και την Ε.Ε. Όμως για τους πολίτες της ΠΓΔΜ έχει αυτή η ένταξη αρκετή αίγλη;

1. Όσον αφορά τη συμμετοχή στο ΝΑΤΟ, για τον μέσο πολίτη δεν υπόσχεται πολλά άμεσα και χειροπιαστά οφέλη.

● Οι υποστηρικτές της τονίζουν τα σταθεροποιητικά κέρδη και τη μείωση της ρωσικής επιρροής στη χώρα.

● Οι επικριτές της θεωρούν ότι η ένταξη στο δυτικό κλαμπ θα έχει μεγάλα κόστη, όπως αυξημένα στρατιωτικά έξοδα, αλλά θα εμπλέξει ακόμα πιο βαθιά τα Σκόπια στη διένεξη μεταξύ Δύσης και Ρωσίας, μια θέση κάπως άβολη για μια μικρή χώρα των Βαλκανίων.

Όπως και να έχει, η ένταξη στη Συμμαχία θα μπορούσε να συμβεί έτσι κι αλλιώς. Και σύντομα μάλιστα. Το ΝΑΤΟ προσκάλεσε ήδη από τις 12 Ιουλίου τα Σκόπια να ξεκινήσουν ενταξιακές διαπραγματεύσεις. Στην υποθετική περίπτωση που η κυβέρνηση Ζάεφ διασφαλίσει την πλειοψηφία που χρειάζεται στο Κοινοβούλιο για επικύρωση της συμφωνίας με την Ελλάδα, τα Σκόπια θα μπορούν να μπουν στο ΝΑΤΟ την επόμενη χρονιά.

2. Η ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση, όμως, αποδεικνύεται πιο περίπλοκο ζήτημα.

● Η κυβέρνηση Ζάεφ προσέβλεπε σε πιο θερμή και ενθαρρυντική στάση από τις Βρυξέλλες σχετικά με την ευρωπαϊκή προοπτική των Σκοπίων, προσφέροντας τη δυνατότητα άμεσων προενταξιακών διαπραγματεύσεων.

● Η Κομισιόν ήλπιζε ότι οι ενταξιακές συνομιλίες θα μπορούσαν να ξεκινήσουν γρήγορα, ως «επιβράβευση» στα Σκόπια. Είχε πάρει και την υποστήριξη της Ελλάδας σε αυτό στην ευρωπαϊκή σύνοδο κορυφής τον Ιούνιο.

● Γαλλία και Ολλανδία όμως διαφώνησαν με την έναρξη συνομιλιών φέτος και επέμεναν να δοθεί σε ΠΓΔΜ και Αλβανία ο Ιούνιος του 2019 ως ο αναμενόμενος χρόνος έναρξης των συνομιλιών.

Η διαφορά στην ουσία είναι κυρίως συμβολική, καθώς οι Βρυξέλλες μπορούν κάλλιστα να αρχίσουν τις προετοιμασίες για μια διαδικασία που θα είναι ούτως ή άλλως μακρά και περίπλοκη. Όμως το ότι η Ε.Ε. δεν προσέφερε την προοπτική άμεσης έναρξης στις συνομιλίες αποδυνάμωσε την ικανότητα της κυβέρνησης της ΠΓΔΜ να εξασφαλίσει μεγαλύτερη εσωτερική υποστήριξη στη συμφωνία. Τώρα, με τη συμμετοχή στο δημοψήφισμα μόλις στο 37%, η προοπτική να ξεκινήσουν οι συνομιλίες με την Ευρώπη του χρόνου μπορεί να βρίσκεται εκτός συζήτησης.

Για πολλούς στην ΠΓΔΜ η προοπτική ένταξης στην Ε.Ε. θεωρείται πολύ μακρινή. Σύμφωνα μάλιστα με πρόσφατη δημοσκόπηση, το 22% των πολιτών δεν πιστεύει καν ότι η χώρα θα μπει ποτέ στην Ε.Ε.

Δεν είναι πια τόσο ελκυστική

Όμως το πιο σημαντικό είναι ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν είναι σήμερα τόσο ελκυστική όσο ήταν πριν από 15 χρόνια. Πολύ πριν από τη διεθνή οικονομική κρίση, την ελληνική χρεοκοπία, την προσφυγική κρίση και το Brexit, οι περισσότεροι πολίτες των δυτικών Βαλκανίων έβλεπαν την ένταξη στην Ε.Ε. ως μια εγγύηση για σταθερότητα και ευημερία. Σήμερα η εικόνα για την Ε.Ε. είναι κάπως διαφορετική. Δεν αποτελεί πια ένα αυτόματο οικονομικό χρυσωρυχείο.

Όμως, σε περιπτώσεις όπως αυτή της ΠΓΔΜ, μιας ιδιαίτερα ευάλωτης χώρας, η ένταξη θα μπορούσε να είναι ένας τρόπος ενίσχυσης της κυριαρχίας, αφού θα προστάτευε από παρεμβάσεις τρίτων (Ρωσίας). Ίσως γι’ αυτό, σε αντίθεση με τη Σερβία, όπου το ενδιαφέρον των πολιτών για ένταξη στην Ε.Ε. έχει μειωθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια, στην ΠΓΔΜ παραμένει ισχυρό.

Η στάση, πάντως, του αντιπολιτευόμενου VMRO – DPMNE υπήρξε εξ αρχής διφορούμενη. Δηλώνει πως υποστηρίζει την ένταξη και στο ΝΑΤΟ και στην Ε.Ε., αλλά διαφωνεί με το δημοψήφισμα. Ο πιο σημαντικός λόγος των εθνικιστών είναι, υποτίθεται, η απειλή για την εθνική τους ταυτότητα αν αλλάξει η ονομασία. Ωστόσο θεωρείται δεδομένο ότι το VMRO – DPMNE θα δεχτεί τώρα και τις μεγαλύτερες πιέσεις…

topontiki.gr