Η μέρα που έπεσε στα πεδία μαχών του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου ο πρώτος Ελληνοαμερικανός στρατιώτης (photo)

• Θεωρείται ο πρώτος Ελληνοαμερικανός που τιμήθηκε μετά θάνατον με το ανώτατο στρατιωτικό Μετάλλιο της Τιμής από το κογκρέσο των ΗΠΑ για τη γενναιότητα και την ανδρεία του «πάνω και πέρα από την πρόσκληση του καθήκοντος» στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. 

•  Ο διοικητής του Αμερικανικού Εκστρατευτικού Σώματος, στρατηγός Τζον Πέρσινγκ, τον κατέταξε «στους δέκα μεγαλύτερους ήρωες, που πέθαναν στα πεδία των μαχών της Γαλλίας και επέδειξαν υπερφυσικό ηρωισμό και γενναιότητα».

• Τιμήθηκε συνολικά από τέσσερις κατά σειρά Αμερικανούς προέδρους: από τον Γούντροου Ουίλσον, που τον Ιανουάριο του 1919 υπέγραψε την έγκριση για την απονομή του ανώτατου στρατιωτικού Μεταλλίου της Τιμής, από τον Γουόρεν Χάρντινγκ, με εντολή του οποίου μεταφέρθηκαν τα οστά του ήρωα από τα Αλάτσατα στις ΗΠΑ, το 1923, από τον Κάλβιν Κούλιτζ, ο οποίος προέδρευε στον τελικό ενταφιασμό του στο εθνικό νεκροταφείο του Άρλινγκτον και, τέλος, από τον Μπιλ Κλίντον, κατά την αντικατάσταση του χαμένου μεταλλίου το 1999.

Γεώργιος Διλβόης

Ο Γεώργιος Διλβόης γεννήθηκε στα Αλάτσατα της Σμύρνης στις 5 Φεβρουαρίου 1896. Το 1908 ο πατέρας του μετανάστευσε στις ΗΠΑ και εγκαταστάθηκε στο Σόμερβιλ της Μασαχουσέτης. Δύο χρόνια αργότερα, τον ακολούθησε και η πολυμελής οικογένειά του.

Το νεαρό παιδί ήρθε στην Ελλάδα το 1912. Κατατάχθηκε εθελοντής στο στρατό και πολέμησε στους Βαλκανικούς Πολέμους. Στη συνέχεια επέστρεψε στις ΗΠΑ για να τελειώσει το σχολείο. Μετά την αποφοίτησή του εργάστηκε για λίγο και κατόπιν κατατάχθηκε εθελοντικά στον Αμερικανικό Στρατό.

Έλαβε μέρος στον Συνοριακό Πόλεμο του 1916-1917 με το Μεξικό και το φθινόπωρο του 1917 προωθήθηκε με την 26η Μεραρχία Πεζικού του Αμερικανικού Στρατού στο θέατρο των επιχειρήσεων του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και συγκεκριμένα στο Δυτικό Μέτωπο.

Στις 18 Ιουλίου 1918 η μονάδα του Διλβόη διατάχθηκε να καταλάβει τον σιδηροδρομικό σταθμό της πόλης Μπουρές στη βόρειο Γαλλία, κατά τη διάρκεια της Δεύτερης Μάχης του Μάρνη εναντίον των Γερμανών. Προσπαθώντας να καταλάβει ένα γερμανικό πολυβολείο, τραυματίστηκε σοβαρά και προτού εκπνεύσει πρόλαβε να σκοτώσει δύο γερμανούς πολυβολητές.

Στις 19 Ιανουαρίου 1919 του απονεμήθηκε μεταθανατίως το Μετάλλιο της Τιμής, το οποίο παρέδωσε στον πατέρα του ο στρατηγός Τζoρτζ Μπριγκάντιερ, ο οποίος τον χαρακτήρισε «άξιο απόγονο της φυλής του Ξενοφώντα και του Λεωνίδα». 

Απαντώντας, ο πατέρας του Αντώνης Διλβόης είπε: «Κάτω από άλλες συνθήκες θα έχυνα δάκρυα για το θάνατο του γιου μου. Αλλά όταν έμαθα τον τρόπο που πέθανε, ένιωσα υπερηφάνεια που έδωσε τη ζωή του για τη νέα του πατρίδα, τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ήρθαμε στη χώρα αυτή από τη Σμύρνη, όπου ο γιος μου και άλλα παιδιά γεννήθηκαν κι ένιωσαν στο πετσί τους τις διώξεις των Τούρκων».

Μετά από πολλές περιπέτειες, ο Γεώργιος Διλβόης τάφηκε στο Εθνικό Κοιμητήριο των ΗΠΑ, που βρίσκεται στο Άρλινγκτον της πολιτείας Βιρτζίνια. Προς τιμήν του έχουν ονομαστεί δημόσια κτίρια κι έχουν ανεγερθεί ανδριάντες στις ΗΠΑ. Στην Ελλάδα υπάρχουν οδοί με το όνομά του, στη Νέα Σμύρνη, στο Βύρωνα, τη Χίο και το Ηράκλειο Κρήτης κι ένα άγαλμά του στην ομώνυμη πλατεία της Νέας Ερυθραίας.

Ο Γεώργιος Διλβόης παρέμεινε ενταφιασμένος στο συμμαχικό νεκροταφείο της Αργκόν στη Γαλλία μέχρι το 1922. Η οικογένειά του, που είχε ήδη επανεγκατασταθεί στα Αλάτσατα με την παλιννόστηση, ζήτησε το 1921 από την αμερικανική κυβέρνηση τη μεταφορά των οστών του από τη Γαλλία, προκειμένου να ταφεί στα Αλάτσατα.

Με ειδική τελετή στο Παρίσι και ανάμεσα σε είκοσι άλλα φέρετρα εκταφέντων πεσόντων των συμμαχικών δυνάμεων, η σορός του Γεωργίου Διλβόη θα ταξιδέψει ως στην Ιταλία. Με τιμές από εκπροσώπους της ιταλικής κυβέρνησης, το φέρετρο, τυλιγμένο με την αστερόεσσα και συνοδευόμενο από τιμητικό άγημα του αμερικανικού στρατού με επικεφαλής τον Τζέημς Τέστα, θα μεταφερθεί τον Ιούλιο του 1922 με αντιτορπιλικό στη Χίο, από εκεί στα Λίτζια.

Την 10η Ιουλίου 1922, στρατιωτικό άγημα από οκτώ Έλληνες στρατιώτες, ο δήμαρχος των Αλατσάτων Δημήτριος Γαλατιανός, ο Αμερικανός πρόξενος Σ. Μπελενιώτης, μέλη της οικογένειας του νεκρού και της δημογεροντίας, δύο μικρά κopiτσια που κρατούσαν τη φωτογραφία του, καθώς και ένας νεκροπομπός που μετέφερε τα μετάλλια του ήρωα, ήταν μαζί με το άγημα του αμερικανικού στρατού εκείνοι που υποδέχονταν τα λείψανα του ήρωα στη μικρασιατική γη.

Λέγεται ότι 17.000 άνθρωποι κάθε ηλικίας συνόδεψαν ως τα Αλάτσατα την άμαξα με τη σορό του, που τοποθετήθηκε στο κέντρο του ναού των Εισοδίων της Παναγίας. Ο Μητροπολίτης Κρήνης Καλλίνικος τέλεσε την επιμνημόσυνη δέηση και ο δήμαρχος Δημήτριος Γαλατιανός μίλησε για τη δράση του ήρωα. Από προφορικές μαρτυρίες γνωρίζουμε ότι ο Τζέημς Τέστα, ανώτερος αξιωματούχος του αμερικανικού στρατού, φιλοξενήθηκε εκείνη τη μέρα στο πατρικό σπίτι του Διλβόη. 

Επίσης λέγεται ότι η δημογεροντία των Αλατσάτων, σε ανταπόδοση τιμής προς την Αμερική και τον εκπρόσωπό της που συνόδευσε από το Παρίσι ως τα Αλάτσατα τα οστά του Διλβόη, ονόμασε την κεντρική πλατεία των Αλατσάτων σε Πλατεία Αμερικής και την κεντρική οδό Σμύρνης (σήμερα Kemal Pasa) που οδηγεί στην πλατεία τη μετονόμασε σε οδό Τζέημς Τέστα. Η δημογεροντία των Αλατσάτων τις επόμενες μέρες συνεδρίασε με πρωτεύον θέμα την κατασκευή μνημείου στο σημείο ταφής των οστών. Γι’ αυτό το σκοπό προτάθηκαν ως θέσεις η κεντρική Πλατεία Αμερικής ή ο περίβολος χώρος της Παναγίας, μπροστά στα γραφεία της μητρόπολης. Ξεκίνησαν εράνους για τη συγκέντρωση χρημάτων και προσφορές σχεδίων για μια μεγαλόπρεπη κατασκευή, ανάλογη της τιμής του ήρωα. Εν τω μεταξύ, το φέρετρο καλυμμένο με την αμερικάνικη σημαία εξακολουθούσε να παραμένει μέσα στο ναό των Εισοδίων της Θεοτόκου.

Οι τελευταίοι άνθρωποι που είδαν το φέρετρο πριν εγκαταλειφθούν τα Αλάτσατα, το Σεπτέμβριο του 1922, και χρησιμοποιήθηκαν ως μάρτυρες από τις αμερικανικές αρχές ήταν κάποιες γυναίκες, μεταξύ των οποίων η Κυριακούλα Καζανά, η Ζωή Κακογιάννη και η Μαρία Τσακιτζή. Σύμφωνα με τις γραπτές μαρτυρίες τους που έχουν κατατεθεί στον Αμερικανό πρόξενο στην Αθήνα, δηλώνουν πως το φέρετρο ήταν σπασμένο, η αμερικανική σημαία σκισμένη και τα οστά του ήρωα σκορπισμένα στο δάπεδο του ναού. 

Από τον Οκτώβριο του 1922 μέχρι το Μάρτιο του 1923 πραγματοποιείται ένας αγώνας επικοινωνίας της οικογένειας Διλβόη με τον Αμερικανό πρόξενο, ο οποίος επικοινωνεί με στρατηγούς, γερουσιαστές και τέλος με τον ίδιο τον πρόεδρο των Η.Π.Α. Γουόρεν Χάρτινγκ ο οποίος απαιτεί τη μεταφορά των οστών του Διλβόη στις Η.Π.Α. και τη διπλωματική διπλή συγγνώμη της Τουρκίας για την προσβολή νεκρού ήρωα του αμερικανικού στρατού και για την προσβολή της αμερικανικής σημαίας. 

Μετά από τυπικές διαδικασίες και επαφές των διπλωματικών αμερικανικών αρχών με τις αρμόδιες αρχές της Τουρκίας, κατά τις οποίες η αίτηση συγγνώμης και μεταφοράς των οστών είναι επιτακτική, η απάντηση της Τουρκίας είναι σαφής: «Κατά την εξέταση που έγινε, διαπιστώθηκε ότι το φέρετρο είχε μόνο ανοιχτεί και η σημαία χάθηκε».

Την ημέρα που είχε κανονιστεί η συνάντηση της αμερικανικής αντιπροσωπείας με τον υπεύθυνο των τουρκικών αρχών στα Αλάτσατα, προκειμένου να γίνει η πραγματογνωμοσύνη και η παράδοση των οστών με την υπογραφή του, ο υπεύθυνος απουσίαζε και ο αντικαταστάτης του στερούνταν του δικαιώματος της υπογραφής.

Τελικά μια καινούργια αμερικανική σημαία τυλίγει ένα καινούργιο (ίδιο με το παλιό) φέρετρο που ταξιδεύει τον Οκτώβριο του 1923 με το πλοίο Sapelo για την Αμερική. 

Την 12η Νοεμβρίου 1923 θα ενταφιαστεί με τιμές ήρωα στο εθνικό νεκροταφείο του Άρλιγκτον. Στην Αμερική τον τιμούν ο Δήμος του Σάμερβιλ, με στάδιο και κολυμβητήριο που φέρουν το όνομά του, η πολιτεία της Μασαχουσέτης με τον εντοιχισμό μαρμάρινης πλάκας στο διοικητήριο, καθώς και με την ανέγερση ανδριάντων του στο Άρλιγκτον και στο Σικάγο.