Η κριτική στην «πράσινη ανάπτυξη»- ΑΠΕ και η πρακτική της Αποανάπτυξης

Οι πέντε κύριες τεχνολογίες χαμηλού άνθρακα ή καθαρής ενέργειας (άνεμος, φωτοβολταϊκά, ηλιοθερμική ενέργεια, γεωθερμία και υδροηλεκτρική ενέργεια) μπορούν να πετύχουν στον κύκλο της ζωής τους εκπομπές λιγότερες από 50 γραμμάρια CO2 ανά κιλοβατώρα (g/kWh). Η ποσότητα αυτή είναι χαμηλότερη από τα 800-1000 g/kWh για τα τυπικά εργοστάσια ατμοηλεκτρικής παραγωγής ενέργειας και τα 600 g/kWh για τα εργοστάσια φυσικού αερίου. Στα εργοστάσια συλλογής και αποθήκευσης CO2(CCS), οι εκπομπές από την παραγωγή μίας 1 kWh ενέργειας από λιγνίτη ή αέριο πέφτει στα 200 γραμμάρια.
Όμως σε διάφορες αναλύσεις υποστηρίζεται πως και οι ΑΠΕ συνεισφέρουν στην εκπομπή αερίων. Σύμφωνα με αυτές, οι κύριες πηγές εκπομπών αερίων από την αιολική, φωτοβολταϊκή και ηλιοθερμική ενέργεια εντοπίζονται στην κατασκευή και στην εγκατάσταση του εξοπλισμού.
Για παράδειγμα σε μία χερσαία εγκατάσταση ενός αιολικού πάρκου, τα υλικά κατασκευής και η κατασκευή των ανεμογεννητριών ευθύνονται για το 80% των εκπομπών. Σε μία μη χερσαία εγκατάσταση αιολικού πάρκου, η συνολική εκπομπή αερίων από την εγκατάσταση, τη λειτουργία και τον παροπλισμό των ανεμογεννητριών είναι ισάξια με τις εκπομπές των υλικών και της κατασκευής τους (UNEP,2016:33).
Η κριτική όμως δεν στέκεται μόνο στη συνεισφορά των ΑΠΕ στο φαινόμενο του θερμοκηπίου. Το Υπουργείο Μεταλλευμάτων της Αυστραλίας, αναφέρει πως αν αντικαθιστούσαμε τα ατμοηλεκτρικά εργοστάσια με ανεμογεννήτριες θα χρειαζόταν περίπου 230 χρόνια με τον μέσο ρυθμό εγκατάστασης, ενώ η εγκατάσταση τους θα έπιανε μία έκταση μεγαλύτερη από αυτή της Νότιας Αυστραλίας με 3,5 εκατομμύρια περίπου ανεμογεννήτριες. Κάθε ανεμογεννήτρια για να φτιαχτεί απαιτείται ατσάλι. Και το 70% της παγκόσμιας παραγωγής ατσαλιού φτιάχνεται από άνθρακα. Μία ανεμογεννήτρια 1MW ή 1000 KW χρειάζεται περισσότερα από 220 τόνους άνθρακα για να φτιαχτεί(MCA, 2015:29) Εκτός όμως από τον ατσάλινο μηχανισμό της, η ανεμογεννήτρια περιέχει μαγνήτες οι οποίοι κατασκευάζονται από ένα ισχυρά τοξικό χημικό στοιχείο, το νεοδύμιο.
Άλλες κριτικές εστιάζουν στο ζήτημα της αστάθειας της αιολικής και φωτοβολταϊκής ενέργειας. Η αιολική και φωτοβολταϊκή παραγωγή ενέργειας στην πραγματικότητα είναι διακοπτόμενη και εξαρτάται από τις διακυμάνσεις του καιρού. Με βάση κάποιες μελέτες η αστάθεια των ανεμογεννητριών είναι τέτοια που τελικά αποδίδουν μόλις το 15-30% της συνολικής ονομαστικής τους απόδοσης[1]. Η κατανάλωση όμως των κοινωνιών είναι αδιάκοπη και χωρίς διακυμάνσεις. Για το λόγο αυτό οι φορείς της ιεραρχικής διαχείρισης της ενέργειας έχουν δώσει μεγάλη έμφαση στην ανάπτυξη ηλεκτρικών δικτύων, στα οποία επιτρέπεται η μίξη των διαφόρων μορφών παραγωγής ενέργειας και η διατήρηση της ισορροπίας.
Στη βάση αυτή όλοι συμφωνούν πως η αιολική παραγωγή ενέργειας πρέπει να υποστηρίζεται στο 100% από πηγές παραγωγής ενέργειας μεσταθερή ικανότητα απόδοσης, δηλαδή από ορυκτά καύσιμα ή υδροηλεκτρικούς σταθμούς. Αυτή η δικτυακή υποστήριξη είναι απαραίτητη προκειμένου να αποφεύγονται τα μπλάκ άουτ του δικτύου[2]. Επομένως στην παρούσα φάση η παραγωγή ενέργειας δεν μπορεί να απεξαρτηθεί ολοκληρωτικά από την πυρηνική και την ενέργεια του άνθρακα.
Το γεγονός αυτό αν και χρησιμοποιείται συχνά από τους αντιπάλους της χρήσης των ΑΠΕ δεν μπορεί να σταθεί ικανοποιητικά ως επιχείρημα για τη μη χρήση τους. Αφού από τα δεδομένα η χρήση των ΑΠΕ συμβάλλει στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Αυτό που θα πρέπει να αναζητηθεί μάλλον είναι ο σχεδιασμός αξιόπιστων δικτύων ενέργειας, που θα επιτρέπουν την σύνδεση των ΑΠΕ σε αυτό. Στην κατεύθυνση αυτή στρέφονται ολοένα και περισσότερο οι θεσμοί της ιεραρχίας προωθώντας φυσικά τα συμφέροντα τους.
Από αυτή τη συζήτηση δεν μπορούν να απουσιάζουν τα κινήματα των «από κάτω» που στοχεύουν στην προστασία του περιβάλλοντος. Φυσικά η παρέμβαση των κινημάτων σε αυτή τη συζήτηση πρέπει να αναπτύσσει δυναμικές πέρα από τα όρια που θέτουν οι «από πάνω» στη βάση της λογικής της αγοράς και της διατήρησης της κυριαρχίας τους.

Άλλες συνέπειες των βιομηχανικών αιολικών πάρκων σε ανθρώπινα και μη ανθρώπινα ζώα
Πέρα όμως από τη συμμετοχή των αιολικών πάρκων στην εκπομπή αερίων του θερμοκηπίου, η βιομηχανική εγκατάσταση τους συνδέεται με μία σειρά διαταραχές σε ανθρώπινα και μη ανθρώπινα ζώα. Συχνά άνθρωποι που κατοικούν σε απόσταση μέχρι και 2km από αιολικά πάρκα έχουν παραπονεθεί για μία σειρά συμπτώματα και ενοχλήσεις από τους υπόηχους και το θόρυβο των ανεμογεννητριών, που οι επιστήμονες έχουν ορίσει ως το σύνδρομο της τουρμπίνας.
Τα συμπτώματα που αναφέρονται είναι βουητό και πόνος στα αυτιά, ταχυκαρδίες, ημικρανίες, απώλεια ύπνου, ζαλάδες και ίλιγγος, δυσλειτουργίες των εσωτερικών οργάνων, απώλεια μνήμης και συγκέντρωσης, εκνευρισμός και θυμός, και κούραση (A. Farboud, R Crunkhorn, A Trinidade, 2013 & Nina Pierpont 2009)[3]. Ανάλογες είναι οι επιπτώσεις του συνδρόμου της τουρμπίνας στα ζώα και τα φυτά με τις τεράστιες εγκαταστάσεις αιολικών πάρκων δίπλα σε φάρμες ζώων ή περιοχές άγριας ζωής. Έτσι το 2014 ο ιδιοκτήτης μίας φάρμας με μινκ στη Δανία παρατήρησε 1600 αποβολές εμβρύων, ενώ πολλά από τα ζώα της φάρμας γεννιόταν με δυσλειτουργίες, γεγονός που απέδωσε στην εγκατάσταση τεσσάρων ανεμογεννητριών δίπλα στη φάρμα. Σε μία μεταπτυχιακή έρευνα με τον τίτλο Acquired Flexural Deformity of the Distal Interphalangic Joint in Foals στην Κτηνιατρική Σχολή του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου της Λισαβόνας αναφέρεται πως τα άλογα όπως και οι άνθρωποι επηρεάζονται από την εγκατάσταση των ανεμογεννητριών. Παρόμοια συμπεράσματα αναδύονται από μία σειρά παρατηρήσεις κι έρευνες για τις επιπτώσεις των δονήσεων και των υπόηχων σε δελφίνια, ψάρια, οικόσιτα και άγρια ζώα.
Σε μία πεντάμηνη έρευνα που διεξήχθη το 2006 στο αιολικό πάρκο της περιοχής του Tug Hill Plateau στο Lewis Country, N.Y. κατέληξαν στο συμπέρασμα πως περίπου 2200 με 4094 πουλιά και νυχτερίδες σκοτώνονται από τις 120 εγκατεστημένες ανεμογεννήτριες. Με πρόχειρους υπολογισμούς αντιστοιχούν σε κάθε ανεμογεννήτρια περίπου 23 πουλιά και 59 νυχτερίδες. Το αμερικάνικο παρατηρητήριο πουλιών εκτίμησε πως μόνο στην Αμερική κάθε χρόνο μέχρι το 2030 θα σκοτώνονται περίπου 1 εκατομμύριο πουλιά από τις ανεμογεννήτριες.
Σε παγκόσμιο επίπεδο πλέον ερευνώνται υποθέσεις για τις καταστροφικές συνέπειες των αιολικών πάρκων, τα οποία υποβαθμίζουν και θρυμματίζουν τα οικοσυστήματα που συνορεύουν μαζί τους λόγω της κατασκευής δρόμων, υποδομών μετάδοσης της ηλεκτρικής ενέργειας (καλώδια, υποσταθμοί κτλ.), και την καταστροφή μεγάλων δασικών εκτάσεων.

Βιομηχανική παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές και κόστος
Η συνεχιζόμενη βιομηχανοποίηση και αστικοποίηση σε παγκόσμιο επίπεδο θα αυξήσει τις επόμενες δεκαετίες τις ανάγκες σε ενέργεια και επομένως θα διατηρήσει τη χρήση και του άνθρακα. Ο άνθρακας είτε το θέλουμε είτε το όχι, συνδεόμενος με την παραγωγή ενέργειας έχει άμεση σχέση με την καθημερινή ζωή των ανθρώπων.
Από το 1990 μέχρι και το 2014 πάνω από 830 εκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο είχαν πρόσβαση στον ηλεκτρισμό με βάση τον άνθρακα, 378 εκατομμύρια με βάση το αέριο, 290 εκατομμύρια με βάση το νερό, 78 εκατομμύρια χάρη στην πυρηνική ενέργεια, και 65 εκατομμύρια χάρη στις ΑΠΕ, 61 εκατομμύρια χάρη στο πετρέλαιο (MCA, 2015:25). Πέρα από το ζήτημα της εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου και τις άλλες συνέπειες των βιομηχανικών εγκαταστάσεων των ΑΠΕ, μεγάλη συζήτηση γίνεται για το κόστος της παραγωγής και διανομής της ανανεώσιμη ηλεκτρικής ενέργειας, που γενικά υπολογίζεται πολλές φορές μεγαλύτερο από αυτό των συμβατικών μορφών παραγωγής[4].
Έτσι στην Αυστραλία το κόστος της εγκατάστασης και της λειτουργίας αιολικής ενέργειας υπολογίζεται μεταξύ 80$ και 120$ (δολάρια Αυστραλίας) ανά μεγαβατώρα, των φωτοβολταϊκών 300$ ανά μεγαβατώρα, ενώ και το κόστος λειτουργίας των εργοστασίων με βάση τον άνθρακα τα 38$ ανά μεγαβατώρα. Παρόμοια είναι τα αποτελέσματα της σύγκρισης μεταξύ των διαφορετικών μορφών παραγωγής και διανομής ενέργειας στις ΗΠΑ. Η ηλεκτρική ενέργεια από άνθρακα κοστίζει 38$ ανά μεγαβατώρα, από πυρηνικά εργοστάσια 29,6$ ενώ από τον άνεμο/φυσικό αέριο 96,2$ (MCA, 2015:27). Στα φωτοβολταϊκά όμως έχουμε αναπάντεχη μείωση του κόστους (250 φορές κάτω από το 1977 μέχρι το 2018, και προβλέπεται να φθάσει 500 φορές κάτω μόλις από το 2018 στο 2020), είναι τώρα με 1.77 σεντς την κιλοβατώρα- τιμή ρεκόρ από Μεξικό- και αναμένεται να φθάσει το 1 σεντ, πριν το τέλος της χρονιάς).
Σύμφωνα με τον αναλυτή Andrew Follett η Γερμανία και η Δανία που θεωρούνται από τις πρωταγωνίστριες στην εισαγωγή ΑΠΕ στον πλανήτη, έχουν και από τα πιο ακριβά τιμολόγια ηλεκτρισμού γεγονός που αποδίδεται και στην εισαγωγή των ΑΠΕ. Έτσι τα φτωχά νοικοκυριά σε ολόκληρο τον κόσμο καλούνται να πληρώσουν το κόστος μίας πανάκριβης ενέργειας. Αυτό όμως οφείλεται στις ακριβές ΑΠΕ ή στην εμπορευματοποίηση της παραγωγής ενέργειας;
Η ενέργεια ως βασικός πόρος της παραγωγής και αναπαραγωγής των ιεραρχικών κοινωνικών σχέσεων είναι ακριβή γιατί απλά είναι ένα ακόμα περιφραγμένο από τους «από πάνω» αγαθό, που κυκλοφορεί ως εμπόρευμα στα δίκτυα της οικονομικής και πολιτικής εξουσίας. Η ακρίβεια των ΑΠΕ οφείλεται σε αυτή την εμπορευματική σχέση. Η ανάκτηση της παραγωγής ενέργειας από τους «από κάτω» θα πρέπει να γίνει ένας από τους στόχους των απελευθερωτικών κινημάτων, που θα στοχεύουν στην προστασία του περιβάλλοντος. Φυσικά η παρέμβαση των κινημάτων σε αυτή τη συζήτηση πρέπει να αναπτύσσει δυναμικές πέρα από τα όρια που θέτουν οι «από πάνω» στη βάση της λογικής της αγοράς και της διατήρησης της κυριαρχίας τους, αλλά στη βάση της Κοινωνικοποίησης της παραγωγής και διανομής της ενέργειας. Στη λογική του «να μην είσαι στη φιλοσοφία καταναλωτής. Να μη λες: ρεύμα θέλω, τώρα το θέλω»[5].
Σήμερα είναι ανάγκη όσο ποτέ να αναπτυχθούν αυτές οι οριζόντιες διαδικασίες οργάνωσης που αρχικά θα εμποδίζουν τα σχέδια των κυρίαρχων ενώ παράλληλα θα σχεδιάζουν τις προτάσεις τους για την απελευθέρωση ανθρώπων και φύσης επιλέγοντας την κατεύθυνση που θέτουν σήμερα τα προτάγματα τηςΑποανάπτυξης-Τοπικοποίησης, της Αυτονομίας, της Άμεσης Δημοκρατίας με τη μορφή του ομοσπονδιακού Κοινοτισμού.

[1] Αναφερόμαστε στον συντελεστή ισχύος μίας ανεμογεννήτριας –δηλαδή το κλάσμα της μέσης τελικής απόδοσης ενέργειας προς τη συνολική ονομαστική απόδοση της- μεταξύ 15 και 30% της ονομαστικής τους απόδοσης ανά έτος. Περισσότερα βλέπε εδώ: http://www.wind-watch.org/faq-output.php
Μία ενδιαφέρουσα μελέτη περίπτωσης εισαγωγής της αιολικής παραγωγής ενέργειας παρουσιάζεται στο άρθρο “Wind Power Myths BUSTED” στο μπλογκ STOP THESE THINGS, όπου αναλύονται στοιχεία από την απόδοση των αιολικών βιομηχανικών πάρκων στην Νότια Αυστραλία το 2014. Περισσότερα εδώ:https://stopthesethings.com/2014/05/13/wind-power-mythsbusted/.

[2]Όπως διαβάζουμε στον Guardian στη Δανία η αιολική ενέργεια παρήγαγε σε μία ημέρα τον Ιούλιο του 2015, το 140% των αναγκών της σε ηλεκτρική ενέργεια. Η μέση παραγόμενη ενέργεια από τον άνεμο καλύπτει τις ανάγκες της Δανίας για ηλεκτρισμό σε ποσοστό 116%. Το ποσοστό αυτό όμως θα
ήταν άχρηστο εάν δεν υπήρχε η δυνατότητα να αποθηκεύεται στα υδροηλεκτρικά συστήματα της Γερμανίας, της Νορβηγίας και της Σουηδίας με τα οποία είναι συνδεδεμένο το ηλεκτρικό δίκτυο της Δανίας. Βλέπε: Arthur Neslen, “Wind Power Generates 140% of Denmark’s Electricity Demand”
εδώ: https://www.theguardian.com/environment/2015/jul/10/denmarkwind-
windfarm-power-exceed-electricity-demand.
.Αν όμως εμβαθύνουμε λίγο στην ανάλυση των δικτύων των άλλων χωρών με τα οποία είναι συνδε-
δεμένη η Δανία, τότε ανακαλύπτουμε πως το 1/3 της ηλεκτρικής ενέργειας εξαρτάται από την πυρηνική και την ενέργεια του άνθρακα

[3] Τα ίδια συμπεράσματα ανιχνεύουν και οι Max Whisson και Murray Mayνστο περιοδικό Narure-Society στο τεύχος Οκτωβρίου-Νοεμβρίου του 2011, στα άρθρα τους “Wind power and Ecology” και “The wind power controversy”αντίστοιχα. Ο αναγνώστης μπορεί επίσης να προστρέξει σε πολλά άρ-θρα κι έρευνες που έχουν δημοσιευθεί τόσο στον ιστοχώρο του https://www.wind-watch.org
όσο και στα άρθρα και τα στοιχεία που παραθέτονται στην ιστοσελίδα της διδακτόρου παιδιάτρου Nina Pierpont που ασχολείται διεξοδικά στις έρευνες της με το σύνδρομο της τουρμπίνας. Η ιστοσελίδα έχει διεύθυνσηhttp://www.windturbinesyndrome.com. Επίσης πολλά στοιχεία
και έρευνες για τα συμπτώματα του συνδρόμου της τουρμπίνας μπορούν να ανακτηθούν από τη διεύθυνση http://www.windvigilance.com/home και από τον ιστότοπο http://www.acousticecology.org/wind/index.html.

[4] Όμως μετά τη λειτουργεία του πρώτου συστήματος μεταφοράς ενέργειας με ρεκόρ τάσης 1,100 kv (1.100.000 vollt) Ultra High Voltage DC – UHVDC, που στέλνει 12.000KW στα 3284 χλμ, η μεταφορά της ενέργειας σε μεγάλες ποσότητες και αποστάσεις, γίνεται πολύ φθηνότερη και ευκολότερη από πρακτικής πλευράς. Αυτό, μαζί με την …“εκμηδένιση” του κόστους αγοράς των φωτοβολταϊκών το 2019 και τη “ψηφιοποίηση του διαμοιρασμού της ηλεκτρικής ενέργειας“, κυριολεκτικά απογειώνουν τις δυνατότητες για την εμπορική εκμετάλλευση των βιομηχανικών ΑΠΕ σε παγκόσμια κλίμακα και σε σημείο που μέχρι τώρα δεν είχαμε καν φανταστεί.

[5] Για την κοινωνικοποίηση της ενέργειας, αλλά πως; Δες τις θέσεις μας στην ανάρτηση http://www.topikopoiisi.eu/theta941sigmaepsiloniotasigmaf/8649818