Είναι ο ΣΥΡΙΖΑ το νέο ΠΑΣΟΚ;..

Το ερώτημα του τίτλου επανέρχεται κατά καιρούς στο προσκήνιο, ήδη από το 2012 όταν ο ΣΥΡΙΖΑ άρχισε την…
ιλιγγιώδη άνοδό του προς την εξουσία.

Η απότομη μεγέθυνση των ποσοστών του κόμματος του Αλέξη Τσίπρα, η ραγδαία απίσχναση του ΠΑΣΟΚ, η ενσωμάτωση από την Κουμουνδούρου πρώην στελεχών της Χαριλάου Τρικούπη, καθώς και η μετατόπιση του ΣΥΡΙΖΑ προς το Κέντρο, έκαναν και κάνουν το ερώτημα να μοιάζει νόμιμο πολιτικά.

Δεν υπάρχουν επαναλήψεις

Η κυριολεξία του όρου «νέο ΠΑΣΟΚ» είναι άνευ νοήματος. Στη ζωή δεν υπάρχουν αυτούσιες επαναλήψεις. «Ποταμώ ουκ έστιν εμβήναι δις τω αυτώ» (δεν μπορούμε να μπούμε δύο φορές στο ίδιο ποτάμι) έλεγε ο Ηράκλειτος . Τα νερά κυλάνε, τα γεγονότα τρέχουν, τα πράγματα και οι άνθρωποι αλλάζουν. Η επανάληψη ως φάρσα στην οποία αναφέρεται ο Μαρξ, είναι γελοία μίμηση και όχι επανάληψη επί της ουσίας. Το ΠΑΣΟΚ άφησε το στίγμα του στη μεταπολιτευτική πολιτική ζωή, αλλά δεν μπορεί να επαναληφθεί.

Η λειτουργία

Το ΠΑΣΟΚ όμως επιτελούσε και μια ορισμένη λειτουργία στο πολιτικό σύστημα, με τη μορφή που πήρε αυτό μετά το 1977. Ως ένας από τους δύο φορείς του δικομματισμού, υπήρξε βασικός πυλώνας του πολιτικού συστήματος για 35 χρόνια. Μετά την έκρηξη της κρίσης εκπροσώπησης το 2012, έγινε σαφές ότι το ΠΑΣΟΚ δεν μπορούσε να επιτελέσει την ίδια λειτουργία. Ετέθη επίσης το ερώτημα αν η νέα μορφή του πολιτικού συστήματος θα είχε ανάγκη έναν ανάλογο ρόλο.

Ο νέος δικομματισμός

Στην πορεία του χρόνου ξεκαθαρίστηκαν δύο πράγματα. Πρώτον, το πολιτικό σύστημα που γεννήθηκε μετά την κρίση πολιτικής εκπροσώπησης πήρε τη μορφή του νέου μικρού δικομματισμού. Δεύτερον, ανεξάρτητα από το ποιος θα νικήσει στις εκλογές, έχει πλέον αποκλειστεί η περίπτωση μιας εκλογικής «καταστροφής» για τον ΣΥΡΙΖΑ. Εν ολίγοις, το νέο πολιτικό σύστημα είναι ένας μικρός δικομματισμός του οποίο ο ένας πυλώνας είναι ο ΣΥΡΙΖΑ. Υπό αυτήν την έννοια, ο ΣΥΡΙΖΑ φαίνεται να αναλαμβάνει οριστικά τη συστημική λειτουργία που σε προηγούμενες δεκαετίες επιτελούσε το ΠΑΣΟΚ.

Οι συνέπειες

Η ανάληψη της «λειτουργίας ΠΑΣΟΚ» από τον ΣΥΡΙΖΑ περιορίζει αντικειμενικά τον χώρο του ΚΙΝΑΛ. Από τη στιγμή που έχει σταθεροποιηθεί ένα κόμμα εξουσίας παρόμοιας ιδεολογικής αναφοράς, το ΚΙΝΑΛ δεν μπορεί να είναι πυλώνας του (δικομματικού) πολιτικού συστήματος. Θα μπορούσε να υπάρξει ως ένα σχετικά μικρό ή μεσαίο κόμμα ιδεολογικής αναφοράς. Αλλά κάτι τέτοιο δεν μπορεί να συμβεί γιατί μετά από δεκαετίες άσκησης της εξουσίας το στελεχιακό δυναμικό του ΚΙΝΑΛ έχει «ξεχάσει» τα συζητάει ιδεολογικά. Επιπλέον, την ιδεολογική αναφορά της Χαριλάου Τρικούπη τη διεκδικεί δυναμικά (ή επιχειρεί αν τη λεηλατήσει) η Κουμουνδούρου μέσω της Προοδευτικής Συμμαχίας και της σύνδεσης με το Ευρωπαϊκό Σοσιαλιστικό Κόμμα.

Η δεύτερη συνέπεια είναι ότι ο ΣΥΡΙΖΑ σταθεροποιούμενος ως πυλώνας του πολιτικού συστήματος, αφήνει χώρο στα αριστερά του. Δεν μπορεί να εκφράσει δηλαδή την κοινωνική διαμαρτυρία και τον νεανικό ριζοσπαστισμό. Μέχρι στιγμής, κανένας από τους πολιτικούς φορείς στα αριστερά του ΣΥΡΙΖΑ δεν φαίνεται να καλύπτει το κενό.

Το ευρωπαϊκό ενδιαφέρον

Ο ρόλος που έχει αναλάβει στο πολιτικό σύστημα o ΣΥΡΙΖΑ προσιδιάζει σε αυτόν που είχαν παλιότερα τα ευρωπαϊκά σοσιαλδημοκρατικά κόμματα. Κόμματα όμως που βλέπουν συνεχώς τη δύναμή τους να συρρικνώνεται και να απομακρύνονται από την άσκηση της εξουσίας. Το γεγονός δηλαδή ότι ο ΣΥΡΙΖΑ καταλαμβάνει μια θέση την οποία τα ευρωπαϊκά σοσιαλδημοκρατικά χάνουν, εξηγεί σε μεγάλο βαθμό το επίμονο πολιτικό φλερτ του Ευρωπαϊκού Σοσιαλιστικού Κόμματος με τον Αλέξη Τσίπρα. Μένει να δούμε αν το πείραμα της Προοδευτικής Συμμαχίας υιοθετηθεί και σε άλλες χώρες στην Ευρώπη…

Γιάννης Αλμπάνης