Γιατί η Ελλάδα δεν παίρνει μαθήματα από τις ΗΠΑ για την ΑΟΖ;

Θόδωρος Καρυώτης

Η Σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS) είναι η διεθνής συμφωνία που προέκυψε από την τρίτη διάσκεψη του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας, η οποία διεξήχθη μεταξύ 1973 και 1982. Η σύμβαση άνοιξε προς υπογραφή στις 10 Δεκεμβρίου 1982 και τέθηκε σε ισχύ στις 16 Νοεμβρίου 1994 με την κατάθεση του 60ου εγγράφου επικύρωσης. Η σύμβαση επικυρώθηκε από 167 συμβαλλόμενα μέρη, τα οποία περιλαμβάνουν 166 κράτη και την ΕΕ. Επιπλέον 14 κράτη-μέλη του ΟΗΕ υπέγραψαν, αλλά δεν επικύρωσαν τη σύμβαση.

Τον Μάρτιο του 1983, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Ρόναλντ Ρέιγκαν, με το Προεδρικό Διάταγμα Αρ. 5030, ανακήρυξε μια ΑΟΖ 200 ν.μ. (ναυτικά μίλια). Αργότερα, τον Δεκέμβριο του 1988, μέσω του ΠΔ αριθ. 5928, επέκτεινε τα χωρικά ύδατα των ΗΠΑ από 3 ν.μ. σε 12 ν.μ. για σκοπούς εθνικής ασφάλειας. Εκείνη η κίνηση του Ρέιγκαν ήταν τότε μια μεγάλη ευκαιρία για τον Ανδρέα Παπανδρέου να ακολουθήσει το παράδειγμα των ΗΠΑ και να επεκτείνει τα χωρικά μας ύδατα από 6 ν.μ. σε 12 ν.μ. Αξίζει να σημειωθεί ότι η Ελλάδα είναι το μοναδικό κράτος στον κόσμο με χωρικά ύδατα 6 ν.μ..Ακολουθεί η ανακήρυξη της ΑΟΖ των ΗΠΑ στις 10 Μαρτίου 1983, όπως κατατέθηκε στον ΟΗΕ:

Proclamation 5030–Exclusive Economic Zone of the United States of America
WHEREAS the Government of the United States of America desires to facilitate the wise development and use of the oceans consistent with international law;
WHEREAS international law recognizes that, in a zone beyond its territory and adjacent to its territorial sea, known as the Exclusive Economic Zone, a coastal State may assert certain sovereign rights over natural resources and related jurisdiction; and
WHEREAS the establishment of an Exclusive Economic Zone by the United States will advance the development of ocean resources and promote the protection of the marine environment, while not affecting other lawful uses of the zone, including the freedoms of navigation and overflight, by other States;

NOW, THEREFORE, I, RONALD REAGAN, by the authority vested in me as President by the Constitution and laws of the United States of America, do hereby proclaim the sovereign rights and jurisdiction of the United States of America and confirm also the rights and freedoms of all States within an Exclusive Economic Zone, as described herein.
The Exclusive Economic Zone of the United States is a zone contiguous to the territorial sea, including zones contiguous to the territorial sea of the United States, the Commonwealth of Puerto Rico, the Commonwealth of the Northern Mariana Islands (to the extent consistent with the Covenant and the United Nations Trusteeship Agreement), and United States overseas territories and possessions.

The Exclusive Economic Zone extends to a distance 200 nautical miles from the baseline from which the breadth of the territorial sea is measured. In cases where the maritime boundary with a neighboring State remains to be determined, the boundary of the Exclusive Economic Zone shall be determined by the United States and other State concerned in accordance with equitable principles.

Within the Exclusive Economic Zone, the United States has, to the extent permitted by international law, (a) sovereign rights for the purpose of exploring, exploiting, conserving and managing natural resources, both living and non-living, of the seabed and subsoil and the superjacent waters and with regard to other activities for the economic exploitation and exploration of the zone, such as the production of energy from the water, currents and winds; and (b) jurisdiction with regard to the establishment and use of artificial islands, and installations and structures having economic purposes, and the protection and preservation of the marine environment.

This Proclamation does not change existing United States policies concerning the continental shelf, marine mammals and fisheries, including highly migratory species of tuna which are not subject to United States jurisdiction and require international agreements for effective management. The United States will exercise these sovereign rights and jurisdiction in accordance with the rules of international law.

Without prejudice to the sovereign rights and jurisdiction of the United States, the Exclusive Economic Zone remains an area beyond the territory and territorial sea of the United States in which all States enjoy the high seas freedoms of navigation, overflight, the laying of submarine cables and pipelines, and other internationally lawful uses of the sea.
IN WITNESS WHEREOF, I have hereunto set my hand this tenth day of March, in the year of our Lord nineteen hundred and eighty-three, and of the Independence of the United States of America the two hundred and seventh.

Η έκθεση της CIA

Δεν χρειάζεται εμείς να ανακαλύψουμε την πυρίτιδα ή να τετραγωνίσουμε τον κύκλο. Η ελληνική κυβέρνηση μπορεί, κάλλιστα, να αντιγράψει αυτό το Προεδρικό Διάταγμα και να το στείλει στον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας για υπογραφή. Εκείνο που πρέπει να αντιληφθούμε είναι ότι η κυβέρνηση των ΗΠΑ δεν ανακήρυξε ΑΟΖ, επειδή της άρεσαν οι τρεις αυτές λέξεις. Πριν υπογραφεί το Προεδρικό Διάταγμα από τον Πρόεδρο Ρέιγκαν υπήρξαν διάφορες μελέτες που ανέλυαν την αξία της ΑΟΖ για τις ΗΠΑ. Μια από τις σημαντικότερες ήταν αυτή της CIA.

Η έκθεση της CIA, σε 33 σελίδες κατέγραφε όλα τα θετικά και αρνητικά σημεία της νέας έννοιας της ΑΟΖ και κατέληγε στο εξής συμπέρασμα: Οφέλη για τις ΗΠΑ από Ανακήρυξη ΑΟΖ: Υπάρχουν δύο σημαντικοί τομείς , στους οποίους η δημιουργία μιας ΑΟΖ θα προσφέρει οφέλη στις ΗΠΑ. Το ένα είναι η πραγματική δικαιοδοσία στους πόρους που θα περιλάμβανε. Το άλλο είναι το πολύτιμο προηγούμενο που θα μπορούσε να δημιουργηθεί όσον αφορά στη διαμόρφωση του περιεχομένου της ΑΟΖ ως χαρακτηριστικό του διεθνούς δικαίου.

Η δημιουργία της ΑΟΖ θα επηρεάσει τη αμερικανική αλιεία και την δικαιοδοσία των ΗΠΑ στη υφαλοκρηπίδα. Θα φέρει υπό τον έλεγχο των ΗΠΑ πρόσθετες οικονομικές πηγές των ωκεανών μέσα στα 200 ναυτικά μίλια των ακτών των ΗΠΑ. Επίσης, θα ενισχύσει τη διαπραγματευτική μας δύναμη στον τομέα της αλιείας. Θα καθιστούσε σαφές ότι η αμερικανική αρμοδιότητα και ο έλεγχος των ορυκτών του θαλάσσιου βυθού πέρα από την υφαλοκρηπίδα εκτείνεται σε 200 ν.μ., συμπεριλαμβανομένων των υδρογονανθράκων, των πολυμεταλλικών σουλφιδίων και των κρουστών κοβαλτίου/μαγγανίου που μπορεί να έχουν σημαντική εμπορική αξία στο μέλλον και χρήσεις ενέργειας από τους ανέμους, την παλίρροια, τα κύματα και την μετατροπή της θερμικής ενέργειας.

Τέλος, σύμφωνα με την UNCLOS, το παράκτιο κράτος μπορεί να καθιερώσει σημαντική δικαιοδοσία για τη ρύπανση και τη θαλάσσια επιστημονική έρευνα στην ΑΟΖ. Υποψιάζομαι ότι, δυστυχώς, μία παρόμοια έκθεση για την ελληνική ΑΟΖ δεν βρίσκεται στα αρχεία του υπουργείου Εξωτερικών της πατρίδας μας και θα πρότεινα στον Έλληνα πρωθυπουργό να συστήσει μια ομάδα εργασίας με επικεφαλής τον καθηγητή και βουλευτή της ΝΔ Άγγελο Συρίγο.

Αμερικανική υποκρισία

Ο παραπάνω χάρτης δείχνει ξεκάθαρα την υποκρισία της Αμερικής σχετικά με την φιλοτουρκική πολιτική που ακολουθεί για δεκαετίες τώρα στην ελληνοτουρκική διαφορά στο Αιγαίο. Η Αμερική όταν ανακήρυξε και μετά οριοθέτησε την ΑΟΖ της όχι μόνο έδωσε πλήρη δικαιώματα ΑΟΖ στα νησιά της αλλά σεβάστηκε και τα νησιωτικά κράτη Μπαχάμες και Κούβα, που μοιάζουν τόσο πολύ με τα δικά μας νησιά απέναντι από τις ακτές της Τουρκίας.

Όπως βλέπουμε από τον χάρτη, η Αμερική δεν χρησιμοποίησε τα τουρκικά επιχειρήματα ότι νησιά έχουν μειωμένη ΑΟΖ και οριοθέτησε την ΑΟΖ της με αυτή της Κούβας και των νησιών Μπαχάμες βάσει της μέσης γραμμής. Δεν ισχυρίσθηκε ότι αυτά τα νησιωτικά κράτη διαθέτουν περιορισμένη ΑΟΖ ίση με την αιγιαλίτιδα ζώνη τους και επομένως η αμερικανική ΑΟΖ επεκτείνεται και πίσω από τις ανατολικές ακτές αυτών των νησιών. Έτσι η Αμερική, που απέχει μόνο 90 μίλια από τη Κούβα, δεν τόλμησε να ισχυρισθεί ότι η Κούβα, επειδή είναι νησί, δεν έχει πλήρη δικαιώματα σε ΑΟΖ, αλλά οριοθέτησε την ΑΟΖ ανάμεσα στα δύο κράτη με τη μέθοδο της μέσης γραμμής, που τόσο απεχθάνονται οι Τούρκοι.

Ενθυμούμαι πριν, τουλάχιστον, 20 χρόνια που το Στέιτ Ντιπάρτμεντ μου ζήτησε να δώσω μια διάλεξη για το θέμα της ΑΟΖ σε Αμερικανούς διπλωμάτες, που επρόκειτο να τοποθετηθούν στην Αθήνα, Άγκυρα και Λευκωσία. Ανέφερα στους διπλωμάτες ότι η κυβέρνηση των ΗΠΑ ακολουθεί μία διπρόσωπη τακτική, διότι από την μία μεριά δεν αμφισβητεί τα πλήρη δικαιώματα ΑΟΖ στα νησιά Μπαχάμες και Κούβα, αλλά από την άλλη δεν δέχεται ότι τα ίδια δικαιώματα έχουν και τα ελληνικά νησιά απέναντι από τις ακτές της Τουρκίας. Η αμερικανική απάντηση ήταν ότι στο Αιγαίο επικρατούν “ειδικές περιστάσεις” μιας ημίκλειστης θάλασσας.

Περιττό να αναφέρω ότι μετά από αυτή την διάλεξη δεν έλαβα ξανά άλλη πρόσκληση από τους Αμερικανούς. Στην Ελλάδα, επί 37 χρόνια, δυστυχώς αδρανούμε και όχι μόνο δεν έχουμε ανακηρύξει την ελληνική ΑΟΖ αλλά παρακολουθούμε ως θεατές τις ανακηρύξεις και οριοθετήσεις των ΑΟΖ των κρατών της Ανατολικής Μεσογείου. Δεν υπάρχει χειρότερο πράγμα από την απαξίωση της θάλασσας από τον λαό που έγραψε μια τόσο λαμπρή ιστορία μέσα σ’ αυτές τις θάλασσες.

Με πληροφορίες από: slpress.gr