Βαρθολομαίος Μητρόπουλος ή Bartolome Mitre Martinez: O πρώτος Πρόεδρος της ενωμένης Αργεντινής

Η ζωή και η δράση του Έλληνα που έγινε ο πρώτος Πρόεδρος της ενωμένης Αργεντινής (1862-1868)

Όπως είναι γνωστό, οι Έλληνες έχουν παρουσία σε όλο τον κόσμο. Γνωστό είναι επίσης ότι πολλοί από αυτούς αναδείχθηκαν σε μεγάλες μορφές των χωρών στις οποίες μετανάστευσαν. Ωστόσο, κάποιοι από τους Έλληνες αυτούς, αν και έφτασαν πολύ ψηλά παραμένουν άγνωστοι στο ευρύ κοινό. Μια τέτοια περίπτωση, από τις σημαντικότερες, ήταν ο Bartolome Mitre Martinez, πρώτος Πρόεδρος της ενωμένης Αργεντινής από το 1862 ως το 1868. Ο Mitre ήταν ελληνικής καταγωγής και το ονοματεπώνυμό του ήταν Βαρθολομαίος Μητρόπουλος. Καταγόταν πιθανότατα από τη Βόρειο Ήπειρο, συγκεκριμένα από την περιοχή της Χιμάρας. Πάντως, καθώς το επώνυμο Μητρόπουλος δεν συναντάται συχνά στην Ήπειρο, δεν αποκλείεται να είχε άλλο ελληνικό επώνυμο: Δημητρίου, όπως αναφέρουν κάποιες πηγές ή Μήτρου. Υπάρχει βέβαια και το ενδεχόμενο η οικογένειά του να είναι μία από αυτές που μετανάστευσαν στη Χιμάρα από τη Μάνη, οπότε «δικαιολογείται» το, κυρίως πελοποννησιακό, επώνυμο Δημητρόπουλος.

Πώς βρέθηκαν οι πρόγονοι του Mitre στην Αργεντινή;

Μετά την αποτυχία της Επανάστασης του Διονυσίου του Φιλοσόφου το 1611 ξεκίνησαν μαζικοί εξισλαμισμοί στην Ήπειρο, ενώ οι Οθωμανοί άρχισαν να φέρονται πολύ σκληρότερα στους υπόδουλους. Ιδιαίτερα η περιοχή της Χιμάρας που είχε πρωταγωνιστήσει σε πολλά επαναστατικά κινήματα δεινοπάθησε. Αρκετοί κάτοικοί της έφυγαν από την πόλη και εγκαταστάθηκαν (17^ος αι.) στη Βενετία, τη Γένοβα, την Κορσική και αλλού. Κάποιοι από αυτούς ακολούθησαν τους Ιταλούς αποίκους στις ισπανικές αποικίες της Νότιας Αμερικής. Μερικά από τα μέλη της οικογένειας Μητρόπουλου έφυγαν από τη Χιμάρα γύρω στο 1670 και τελικά βρέθηκαν κάποιοι στο Μπουένος Άιρες της Αργεντινής και άλλοι στο Μοντεβιδέο της Μπάντα Οριεντάλ (Ουρουγουάης). Εκεί, από Έλληνες γονείς, γεννήθηκε ο μετέπειτα Πρόεδρος της Αργεντινής, Μπαρτολομέ Μίτρε.

Ποιος ήταν ο Μπαρτολομέ Μίτρε;

Ο Μίτρε γεννήθηκε στο Μπουένος Άιρες στις 26 Ιουνίου 1821 από Έλληνες γονείς. Το 1831 η οικογένειά του εγκαταστάθηκε στην Ουρουγουάη που από το 1825 είχε γίνει ανεξάρτητο κράτος. Ακολούθησε καριέρα στρατιωτικού και το 1839 αποφοίτησε από τη Στρατιωτική Σχολή του Μοντεβιδέο με τον βαθμό του Ανθυπολοχαγού του Πυροβολικού. Το 1846 έγινε Αντισυνταγματάρχης στον Στρατό της Ουρουγουάης. Αργότερα εντάχθηκε στο Φιλελεύθερο κόμμα Colorardo της Ουρουγουάης, το οποίο με το αντίπαλο κόμμα Partido Nacional είχαν προκαλέσει εμφύλιο πόλεμο στη χώρα. Η ιδεολογία του Colorardo ήταν παρόμοια με αυτή του Partido Unitario της Αργεντινής. Εκείνη την εποχή ο Μίτρε δημοσίευσε τα πρώτα κείμενά του σε έντυπα της Ουρουγουάης όπως και τα πρώτα ποιήματά του. Μετά την Ουρουγουάη, ο Μίτρε μετακόμισε στη Βολιβία και αργότερα στη Χιλή. Εκεί συνάντησε τον Αργεντινό εξόριστο πολιτικό και διπλωμάτη Juan Bautista Alberdi. Και οι δύο άρχισαν να αρθρογραφούν σε εφημερίδες της Χιλής. Αρχικά στην «El Cormeclo» του Βαλπαράισο και στη συνέχεια στην «El Progresso» του Σαντιάγο. Το 1852 μετά την ήττα του Juan Manuel Jose Domingo Ortiz de Rosas (Αργεντινός στρατιωτικός και πολιτικός που κυβέρνησε την επαρχία του Μπουένος Άιρες και, για λίγο, τη Συνομοσπονδία της Αργεντινής) στη μάχη του Caseros, ο Μίτρε επέστρεψε στην Αργεντινή, σε ηλικία 31 ετών και αναμείχθηκε με την πολιτική.

Ο Μπαρτολομέ Μίτρε Πρόεδρος της Αργεντινής (1862-1868)

Ο Μίτρε συγκρούστηκε με τον Πρόεδρο της Συνομοσπονδίας της Αργεντινής (από το 1854 ως το 1860) Justo José de Urquiza y Garcia. Ηττήθηκε από αυτόν στη μάχη της Κεπέντα, τον νίκησε όμως ως επικεφαλής των στρατευμάτων του Μπουένος Άιρες στη μάχη της Παβόν το 1861. Ο Μίτρε ζήτησε και πέτυχε την ανάδειξη του Προέδρου της Χώρας, της ενωμένης Αργεντινής πλέον, μέσω εκλογών. Πραγματικά, αυτό έγινε και το 1862 ο Μίτρε εκλέχθηκε Πρόεδρος της Αργεντινής, στην οποία συμπεριλαμβανόταν πλέον και το Μπουένος Άιρες. Κατά τη διάρκεια της θητείας του πάταξε τους τοπικούς άρχοντες (caudillos), ευνόησε τη μετανάστευση, ενώ ανέπτυξε την εκπαίδευση και την οικονομία. Στα χρόνια του αναπτύχθηκε το σιδηροδρομικό δίκτυο της Αργεντινής, δημιουργήθηκε Εθνικός Στρατός, αυξήθηκαν οι μισθοί και θεσπίστηκε η κατοχή γης.

Στην αρχή του πολέμου εναντίον της Παραγουάης, το 1865, ο Μίτρε τέθηκε αρχικά επικεφαλής των συμμαχικών δυνάμεων (Αργεντινής, Ουρουγουάης και Βραζιλίας). Μετά το τέλος της θητείας του ως Πρόεδρος, ίδρυσε (1870) την εφημερίδα «La Nacion» μία από τις κορυφαίες εφημερίδες ολόκληρης της Νότιας Αμερικής. Το 1874, ο Μίτρε στράφηκε εναντίον του υποψηφίου του Αυτονομιστικού Κόμματος Adolfo Alsina. Όμως ο Alsina τοποθέτησε ως υποψήφιο Πρόεδρο τον Nicolas Avellaneda, ο οποίος νίκησε στις εκλογές τον Μίτρε και έγινε Πρόεδρος της Αργεντινής από το 1874 ως το 1880. Ο Μίτρε θεώρησε ότι έγινε νοθεία στις εκλογές και ηγήθηκε επανάστασης κατά του νέου Προέδρου, με μια κανονιοφόρο. Όμως ηττήθηκε και γλίτωσε την εκτέλεση παίρνοντας χάρη από τον ίδιο τον Avellaneda. Μετά την αποτυχία της λεγόμενης «Επανάστασης του Πάρκου» (Revolution of Park), το 1890, ο Μίτρε ίδρυσε (1891) το «Εθνικό Κόμμα Πολιτών» (National Civic Union). Από τότε ως τον θάνατό του ασχολήθηκε κυρίως με τη συγγραφή. Παρέμεινε ως τον θάνατό του, το 1906 από γαστρεντερολογικά προβλήματα, σύμβολο της ενότητας της Αργεντινής. Στην τελευταία του κατοικία τον συνόδευσαν χιλιάδες Αργεντινοί πολίτες. Ο Μίτρε, καινοτομώντας είχε προτείνει την καθιέρωση της καθολικής άμεσης κυκλοφορίας, κάτι που έγινε πραγματικότητα το 1912 επί προεδρίας Roque Saenz Pena.

Μια αξιολόγηση του Μίτρε

Ο Μίτρε είχε λάβει ελληνική παιδεία και γνώριζε ελληνικά. Αναφέρονται σχέσεις της οικογένειας του με τον μεγάλο εθνικό ευεργέτη Ευαγγέλη Ζάππα που είχε γεννηθεί στο Λάμποβο της Βορείου Ηπείρου, κάτι που κάνει ακόμα πιο πιθανή τη βορειοηπειρωτική καταγωγή του Μίτρε. Ως πολιτικός, θεωρείται πρότυπο. Ως διανοούμενος, έγραψε ποίηση, θεατρικά έργα, υποδειγματικές βιογραφίες, μετέφρασε κλασικά έργα, και εδραίωσε την ιστορική επιστήμη με τα συγγράμματά του. Ορισμένοι νεότεροι ιστορικοί αμφισβητούν το ιστοριογραφικό έργο του Μίτρε, καθώς θεωρούν ότι σκόπιμα απέκρυψε κάποια, άσχημα γι’ αυτόν, γεγονότα…

Νικόλαος Κολμανιάτης – Μιχαήλ Σαμουήλ Σπύρου: οι Έλληνες εθνικοί ήρωες της Αργεντινής

Δεν ήταν όμως μόνο ο Μπαρτολομέ Μίτρε που διακρίθηκε στην Αργεντινή. Είχαν προηγηθεί ο Μιχαήλ Σαμουήλ Σπύρου και ο Νικόλαος Κολμανιάτης. Ο Σπύρου με καταγωγή από τη Λέσβο έφτασε εκεί το 1810 με το πλοίο του συνοδευόμενος από τα δύο αδέλφια του. Τον επόμενο χρόνο έφτασε στη χώρα της Νότιας Αμερικής και ο Κολμανιάτης με το πλοίο και το πλήρωμά του. Είχαν γεννηθεί στην Ύδρα το 1784. Και οι δύο Έλληνες ναυτικοί επιφορτίστηκαν με την οργάνωση και τη στελέχωση του επαναστατικού ναυτικού του Λα Πλάτα, το οποίο τέθηκε υπό τις διαταγές του Ιρλανδού Ναυάρχου Ουίλιαμ Μπράουν. Διακρίθηκαν ιδιαίτερα σε ναυμαχίες με τους Ισπανούς και τους Βραζιλιάνους, που είχαν καταλάβει από το 1816 την επαρχία Μπάντα Οριεντάλ (μετέπειτα Ουρουγουάη).

Ο Κολμανιάτης, ο οποίος πέθανε το 1864 σημείωσε πολλές επιτυχίες με το πλοίο «General Balcarce». Σημαντικές επιτυχίες σημείωσε και ο Σπύρου, ο οποίος πέθανε ηρωικά το 1814 όταν προτίμησε να βουλιάξει το πολεμικό πλοίο του «La Carmen» στη ναυμαχία της Κονσεψιόν στην Μπάντα Οριεντάλ για να μην πέσει στα χέρια των Ισπανών. Ο Κολμανιάτης (Nicola Jorge) και ο Σπύρου (Samuel Spiro) θεωρούνται εθνικοί ήρωες στην Αργεντινή και έχουν τιμηθεί με διάφορους τρόπους, ιδιαίτερα με την ονοματοδοσία πλοίων (ARA Spiro). Δύο μνημεία για τον Νικόλαο Κολμανιάτη υπάρχουν στη χώρα μας. Το πρώτο βρίσκεται στη Σχολή Εμποροπλοιάρχων της Ύδρας όπου απεικονίζεται ανάμεσα σε δύο γυναίκες, που συμβολίζουν την Ελλάδα και την Αργεντινή και το δεύτερο, με το όνομα «Jorge» δωρήθηκε το 1949 στη χώρα μας από την Εβίτα Περόν ως αναγνώριση της συμβολής της Ελλάδας στην ανεξαρτησία της Αργεντινής.

Σταμάτης Γεωργιάδης: από τη Νότια Αμερική, στην Επανάσταση του 1821

Αντίστροφη πορεία από τους Κολμανιάτη και Σπύρου ακολούθησε ο Σαμιώτης Σταμάτης Γεωργιάδης. Γεννήθηκε το 1775 στη Σάμο. Σύντομα εντάχθηκε στο πλήρωμα του θαλασσοπόρου Νικόλαου Κεφαλά (του πρώτου Έλληνα καπετάνιου που ταξίδεψε στην Αμερική) ο οποίος τον έκανε πλοίαρχο. Ο Γεωργιάδης ταξίδεψε στη Νότια Αφρική και την Αμερική. Λίγο πριν την Επανάσταση του 1821 επέστρεψε στη γενέτειρά του και έγινε Χιλίαρχος, από τον Λυκούργο Λογοθέτη, του οποίου υπήρξε στενός συνεργάτης. Τον Ιούλιο του 1821 συνέτριψε τους Τούρκους στο ακρωτήριο Τζώρτζη (νυν Κάβο Φονιάς) της Σάμου. Συνέχισε τη δράση του στα μικρασιατικά παράλια προκαλώντας τρόμο στους Τούρκους και απελευθερώνοντας πολλούς Χριστιανούς. Πολέμησε και στα Δερβενάκια το 1822, ενώ στις 5/8/1824 πήρε μέρος στη ναυμαχία που έσωσε τη Σάμο από την υποδούλωση. Καθώς όμως το νησί δεν συμπεριλήφθηκε στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος, ήρθε όπως και χιλιάδες ακόμα στην ελεύθερη Ελλάδα. Η Κυβέρνηση τον τίμησε με τον βαθμό του Συνταγματάρχη, τον Χρυσό Σταυρό του Σωτήρος και το μετάλλιο του Αγώνα. Πέθανε στη Χαλκίδα το 1861 και κηδεύτηκε δημοσία δαπάνη.

Οι Έλληνες συνιδρυτές της Μπόκα Τζούνιορς και ο Ελληνισμός της Αργεντινής σήμερα

Στις αρχές Απριλίου 1905 ιδρύθηκε η Μπόκα Τζούνιορς, μία από τις σημαντικότερες ομάδες όχι μόνο της Αργεντινής αλλά και ολόκληρης της Νότιας Αμερικής. Αν και στο επίσημο σάιτ της ομάδας αναφέρεται ότι ιδρύθηκε από απογόνους Ιταλών μεταναστών στην Αργεντινή, είναι σχεδόν βέβαιο ότι ανάμεσα σε αυτούς που ίδρυσαν τη θρυλική ομάδα ήταν και Έλληνες. Σύμφωνα με τον εκπαιδευτικό Βασίλη Καρναβά που δίδαξε για πολλά χρόνια σε σχολεία της Αργεντινής, δυο αδέλφια από τη Χίο, ο Ιωάννης και ο Θεόδωρος Φαρέγγας και ο Κωνσταντίνος Καρούλιας, αδελφός του παππού του παλιού διεθνή ποδοσφαιριστή Νίκου Καρούλια από τη Σάμο ήταν ανάμεσα στους ιδρυτές της Μπόκα Τζούνιορς.

Ο Ελληνισμός στην Αργεντινή ανθεί στις μέρες μας, καθώς γύρω στους 30.000 Έλληνες, πολλοί από αυτούς με ελληνικά διαβατήρια, ζουν στη χώρα του τάνγκο και διακρίνονται σε διάφορους τομείς.

Πηγή