Η πέτρινη πλάκα εντοπίστηκε στη γεωλογική περιοχή Snowy Plains στη Βικτώρια της Αυστραλίας από δύο ερασιτέχνες παλαιοντολόγους, τους Craig Eury και John Eason
Απολιθωμένα ίχνη με νύχια, χαραγμένα σε μια πέτρινη πλάκα ηλικίας 356 εκατομμυρίων ετών που βρέθηκε στην Αυστραλία, υποδεικνύουν ότι οι πρώτοι συγγενείς των ερπετών έκαναν την εμφάνισή τους έως και 40 εκατομμύρια χρόνια νωρίτερα απ’ ό,τι πίστευαν μέχρι σήμερα οι επιστήμονες.
Η ανακάλυψη αυτή μετατοπίζει προς τα πίσω την απαρχή των αμνιωτών — της εξελικτικής ομάδας που περιλαμβάνει τα ερπετά, τα πτηνά και τα θηλαστικά — και προσφέρει νέα στοιχεία για τη μετάβαση της ζωής από τη θάλασσα στη στεριά.
Οι αμνιώτες αποτέλεσαν καθοριστικό κρίκο σε αυτή τη μετάβαση, καθώς ήταν οι πρώτοι τετράποδοι οργανισμοί (με τέσσερα άκρα) που εξελίχθηκαν ώστε να μπορούν να αναπαράγονται στην ξηρά.
Μέχρι πρότινος, τα αρχαιότερα γνωστά απολιθώματα και ίχνη αμνιωτών χρονολογούνταν πριν από 318 εκατομμύρια χρόνια και είχαν εντοπιστεί στον Καναδά.
Ωστόσο, τα νέα ευρήματα, τα οποία δημοσιεύθηκαν στις 14 Μαΐου στο περιοδικό Nature, ανατρέπουν αυτά τα δεδομένα και δείχνουν πως η προσαρμογή των τετράποδων από το νερό στη στεριά ίσως συνέβη πολύ ταχύτερα απ’ ό,τι πίστευαν οι επιστήμονες.
«Είμαι αποσβολωμένος», δήλωσε ο Per Erik Ahlberg, καθηγητής εξελικτικής και αναπτυξιακής βιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Ουψάλα και συν-συγγραφέας της μελέτης.
«Μια και μόνο πέτρινη πλάκα με αποτυπώματα — που μπορεί να σηκώσει ένας άνθρωπος — αμφισβητεί όσα θεωρούσαμε δεδομένα για το πότε εξελίχθηκαν τα σύγχρονα τετράποδα».
Η ανακάλυψη που αλλάζει την κατανόησή της εξέλιξης
Η πέτρινη πλάκα εντοπίστηκε στη γεωλογική περιοχή Snowy Plains στη Βικτώρια της Αυστραλίας από δύο ερασιτέχνες παλαιοντολόγους, τους Craig Eury και John Eason. Φέρει δύο σειρές αποτυπωμάτων από το ίδιο ζώο, τα οποία αποτελούν, όπως φαίνεται, τα αρχαιότερα γνωστά ίχνη ποδιών με νύχια.
Το σχήμα των ποδιών θυμίζει αυτό ενός σύγχρονου νερόβιου βαράνου, ενώ το ζώο πιθανώς έμοιαζε με ένα μικρό γκοάνα, μήκους περίπου 80 εκατοστών.
Τα καμπυλωτά νύχια, ένα χαρακτηριστικό που συναντάται αποκλειστικά στα ερπετά, πιθανόν βοηθούσαν το ζώο να σκάβει στο έδαφος ή να σκαρφαλώνει σε δέντρα.
Σύμφωνα με τον Ahlberg, το πλάσμα που άφησε αυτά τα ίχνη είναι ο αρχαιότερος γνωστός εκπρόσωπος των ερπετών και ταυτόχρονα ο παλαιότερος αμνιώτης που έχει εντοπιστεί.
«Η ανακάλυψή μας υποδεικνύει ότι οι δύο βασικές εξελικτικές γραμμές που οδήγησαν στα σύγχρονα τετράποδα — από τη μία προς τα αμφίβια και από την άλλη προς τα ερπετά, τα θηλαστικά και τα πτηνά — διαχωρίστηκαν πολύ νωρίτερα απ’ όσο νομίζαμε, πιθανώς ήδη από τη Δεβόνια περίοδο, περίπου πριν από 380 εκατομμύρια χρόνια», εξήγησε ο καθηγητής John Long, επικεφαλής της μελέτης από το Πανεπιστήμιο Flinders.
Μέχρι σήμερα, η Δεβόνια περίοδος θεωρούνταν εποχή κυριαρχίας των πρώτων τετράποδων με ψαρόμορφα χαρακτηριστικά, όπως ο περίφημος Tiktaalik. Τα ζώα αυτά μόλις που εξερευνούσαν τις ακτές, διατηρώντας σαφείς δεσμούς με το υδάτινο περιβάλλον.
Η νέα μελέτη, όμως, αποκαλύπτει πως ήδη εκείνη την εποχή υπήρχε σημαντική ποικιλία: κάποια τετράποδα ήταν εντελώς υδρόβια, ενώ άλλα είχαν προσαρμοστεί πλήρως ή εν μέρει στη ζωή στη στεριά.
«Μία από τις βασικές συνέπειες της έρευνάς μας είναι ότι η ποικιλία των τετράποδων τότε ήταν μεγαλύτερη και περιλάμβανε εξελιγμένες μορφές, που δεν είχαν εντοπιστεί μέχρι σήμερα», πρόσθεσε ο Ahlberg.
Γιατί είναι σημαντική η μετάβαση στη στεριά
Η μετάβαση των σπονδυλωτών από το νερό στη στεριά αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα στάδια στην εξελικτική ιστορία της ζωής. Οι αμνιώτες, χάρη στην εξέλιξη του σκληρού, ανθεκτικού κελύφους των αυγών τους, ήταν σε θέση να αναπαράγονται στην ξηρά, χωρίς την ανάγκη επιστροφής στο νερό.
«Η μετακίνηση των σπονδυλωτών στη στεριά ήταν ένα καθοριστικό βήμα στην εξέλιξη της ζωής. Μέσα σε αυτό, κεντρικό ρόλο είχε η εμφάνιση του αμνιωτικού αυγού — μια εξέλιξη που ενώνει ερπετά και θηλαστικά», σημείωσε ο Ahlberg.
«Αυτές οι εξελίξεις δεν αφορούν μόνο τα ζώα — αποτελούν μέρος και της δικής μας γενεαλογικής ιστορίας».
Η Αυστραλία ως πιθανή «κοιτίδα» των πρώτων ερπετών
Η νέα μελέτη τοποθετεί την εμφάνιση των πρώτων αμνιωτών πολύ πιο πίσω στον χρόνο, βαθιά μέσα στην Καρβονική περίοδο (359–299 εκατ. χρόνια πριν). Αυτό αφήνει αρκετό «εξελικτικό χρόνο» ώστε να αναπτυχθούν και να διαφοροποιηθούν τα πρώιμα ερπετά.
Ο καθηγητής Stuart Sumida, πρόεδρος της Εταιρείας Σπονδυλωτής Παλαιοντολογίας και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Σαν Μπερναρντίνο, σε άρθρο του που συνοδεύει τη μελέτη, ανέφερε: «Μέχρι τώρα, τα περισσότερα απολιθώματα πρώιμων αμνιωτών προέρχονταν από τις βόρειες ηπείρους του αρχέγονου υπερηπειρωτικού σχηματισμού Παγγαία. Τώρα, όμως, είναι ξεκάθαρο ότι πρέπει να διευρύνουμε την αναζήτησή μας στη Νότια Αμερική, την Αφρική και την Αυστραλία».
Ο John Long μελετά απολιθώματα από την περιοχή Mansfield της Αυστραλίας — όπου εντοπίστηκε η πλάκα — από τη δεκαετία του ’80. Η περιοχή έχει ήδη αποδώσει εντυπωσιακά ευρήματα, όπως αρχαία ψάρια και καρχαρίες, αλλά τα ίχνη τετράποδων ήταν το «ιερό δισκοπότηρο» των ερευνητών.
«Πολλοί είχαν ψάξει για ίχνη ζώων ξηράς, χωρίς επιτυχία. Μέχρι που αυτό το κομμάτι πέτρας έφτασε στο εργαστήριό μας», ανέφερε χαρακτηριστικά ο Long.
Πλέον, οι επιστήμονες αισιοδοξούν ότι στην ευρύτερη περιοχή μπορεί να βρεθούν και άλλα ίχνη ή απολιθώματα των πρώτων ζώων που έζησαν αποκλειστικά στη στεριά — ίσως και των πρώτων ερπετών του πλανήτη.
Κοινοποιήστε: