"Απελευθερωμένη" πληροφοριοποίηση

Σκεφτείτε μία πλατεία με πολλές εξέδρες, όπου όλοι και όλες μπορούν να παίρνουν μια ντουντούκα ότι ώρα θέλουν και να διαλαλούν τα προσωπικά τους, τις γνώμες τους και ότι γενικά τους κατέβει. Αν αυτό συνέβαινε, ίσως να τραβούσε την προσοχή κάποιου κοινού που θα μαζευόταν κατά διαστήματα χαζεύοντας, χειροκροτώντας ή γιουχάροντας. Μια τέτοια κατάσταση θα είχε ξεκάθαρα την εικόνα κατανάλωσης trash θεάματος του στιλ “έχεις ταλέντο”. Είναι όμως βέβαιο ότι δεν θα μπορούσε να αποτελέσει κεντρικό κομμάτι της καθημερινής δραστηριότητας. Στα social media συμβαίνει ακριβώς αυτό, με την διαφορά ότι οι απόψεις, οι προτιμήσεις, τα προσωπικά του καθενός και της καθεμιάς αποτυπώνονται σε μορφή data και αυτό συμβαίνει πάνω σε ηλεκτρονικούς τοίχους και όχι πάνω σε εξέδρες στον πραγματικό κόσμο. Το διαδίκτυο δημιουργεί την αίσθηση της ιδιωτικής επικοινωνίας, αφού αυτή συμβαίνει μέσα από ιδιωτικές συσκευές και ιδιωτικούς χώρους. Οι πληροφορίες που εκτίθενται, μπορεί να μην χρειάζονταν ή να ήταν καλύτερο να μην δημοσιευθούν. Παρόλα αυτά, φαίνεται ότι – κατά κανόνα – οι κοινωνικά δικτυωμένοι δεν νιώθουν τόσο έντονη ανάγκη να επικοινωνήσουν την κάθε μικρή λεπτομέρεια που δημοσιεύουν, αλλά περισσότερο είναι ο φετιχισμός που οδηγεί σε αυτήν την ακατάσχετη χρήση των μήντια. Όπως κάποιος φετιχιστής με τις φωτογραφικές μηχανές, δεν ενδιαφέρεται τόσο για το περιεχόμενο μιας φωτογραφίας, όσο για τα μετά-δεδομένα της: ποιο μοντέλο μηχανής χρησιμοποιήθηκε, σε τι συνθήκες έκθεσης φωτός έγινε η λήψη κλπ, ο φετιχισμός του μέσου οδηγεί τους χρήστες των δικτυακών μηντιακών μηχανών να θεωρούν την ίδια τη χρήση τους πρωτεύουσας σημασίας. Την ίδια στιγμή αγνοούν τη σημασία του περιεχομένου που εκθέτουν μέσα σε αυτές. Η κατασκευή της προσωπικής ηλεκτρονικής εικόνας και η τακτική ψηφιακή αυτοέκθεση απέναντι σε μικρούς και μεγάλους κουτσομπόληδες χαρίζουν ως αντάλλαγμα μία θέση ύπαρξης στον διαδικτυακό κόσμο και συμμετοχή στην σύγχρονη μαζική επικοινωνία. Από αυτήν τη θέση μπορεί κανείς να εκπέμπει την ύπαρξή του και σε αντάλλαγμα να παίρνει πληροφορίες για τις ζωές των άλλων, αλλά και – το πιο σημαντικό – likes, followers, και όλα τα σχετικά που χτίζουν μια καλή ηλεκτρονική φήμη.

Ένας τέτοιος εξατομικευμένος κόσμος είναι ένα εξαιρετικό πεδίο για την παραπάνω διείσδυση του εμπορεύματος στις κοινωνικές σχέσεις. Παρόλα αυτά μέσα στο ίδιο πεδίο, πολλοί ισχυρίζονται ότι, ακολουθώντας συγκεκριμένους λογαριασμούς που επιλέγουν και συμμετέχοντας σε δικτυακές κοινότητες, μπορούν να επικοινωνούν για θέματα που τους ενδιαφέρουν και να έχουν πρόσβαση σε ενημέρωση που δεν δίνουν τα παραδοσιακά μμε.
Όμως όσον αφορά την κοινωνικότητα, το θέμα είναι πώς βρίσκονται τελικά τα μέσα μαζικής επικοινωνίας να αποτελούν το αντίπαλο δέος των πραγματικών σχέσεων του μη-εικονικού κόσμου. Πώς επιτυγχάνουν οι μηντιακές μηχανές να μεσολαβούν τις κοινωνικές σχέσεις σε τόσο μεγάλο εύρος τους; Γιατί οι εικονικές σχέσεις, από τις οποίες η αμεσότητα των αληθινών σχέσεων έχει αφαιρεθεί, κερδίζουν έδαφος; Για ποιον λόγο κάποια που θα μιλήσει σε κάποια άγνωστη στο δρόμο μιας πόλης, χωρίς να ζητήσει συγνώμη που διακόπτει την ιδιωτικότητα του χρόνου της, θα θεωρηθεί παράξενη; Και γιατί το να σχετιστείς και να συνομιλήσεις με κάποιον από την άλλη άκρη του κόσμου, επειδή είναι φαν του ίδιου μουσικού σταρ ή γιατί πίνετε τον ίδιο καφέ, είναι το πλέον νορμάλ;
Όσον αφορά την πρόσβαση στην “αληθινή ενημέρωση”, αυτή μάλλον είναι φαινομενική. Μέσα στην τεράστια ποσότητα και την υπερένταση της επικοινωνίας, η πληροφορία γίνεται μη ελέγξιμη από τον κάθε επιμέρους δέκτη. Η ογκώδης ροή «απελευθερωμένης» πληροφορίας μπορεί εύκολα να δημιουργήσει σύγχυση. Ενώ από την πλευρά οργανισμών και ιδρυμάτων που μπορούν να χρησιμοποιούν τις δικές τους μηχανές για να έχουν συνολική εποπτεία της κίνησης, οι ροές αυτές μπορούν να ελεγχθούν και να αξιοποιηθούν με χρήση κατάλληλων μέσων.

Το 2010 ο Eric Shmidt (τότε διευθύνων σύμβουλος της google) έκανε τις εξής δηλώσεις:

Υπήρχαν 5 exabytes [1] πληροφορίας τα οποία είχαν δημιουργηθεί από την αυγή του πολιτισμού μέχρι το 2003, αλλά τόση πληροφορία πλέον παράγεται κάθε 2 ημέρες.

Ο λόγος για αυτό, υποστήριξε, είναι το περιεχόμενο που παράγεται από τους χρήστες (user-generated content). Και τέλος, για να δείξει ότι τον διακατέχουν και ανθρωπιστικές ανησυχίες, είπε ότι εταιρίες σαν τη δική του μπορούν να κάνουν τα πάντα με αυτή την πληροφορία, αλλά το πιεστικό ερώτημα είναι εάν θα πρέπει. Γιατί ενώ, όπως είπε, η τεχνολογία είναι ουδέτερη, δεν πιστεύει ότι ο κόσμος είναι έτοιμος γι’ αυτό που έρχεται.

Περνάω τον περισσότερο καιρό μου θεωρώντας ότι οι άνθρωποι δεν είναι έτοιμοι για την τεχνολογική επανάσταση που θα τους συμβεί σύντομα.

Ένα άλλο τεχνο-αφεντικό τον διέψευσε υποστηρίζοντας ότι οι ισχυρισμοί του είναι ανακριβείς και υπερβολικοί, αλλά θα έπρεπε σωστότερα να δηλώσει:

23 exabytes πληροφορίας είχαν καταγραφεί και αναπαραχθεί το 2002. Πλέον καταγράφουμε και μεταφέρουμε αντίστοιχο μέγεθος πληροφορίας κάθε 7 ημέρες.

Πέρα από τους ισχυρισμούς ή τις υπερβολές του κάθε υπερτεχνολογικού αφεντικού, είναι γεγονός ότι ο όγκος πληροφορίας που παράγεται στο διαδίκτυο ανά ημέρα, αυξάνει τρομερά όσο περνούν τα χρόνια. Αυτό μπορούμε να το διαπιστώσουμε από την καθημερινή μας εμπειρία.
Εάν λοιπόν υπάρχει η εντύπωση ότι από την εποχή του απόλυτου ελέγχου της πληροφόρησης από τα παραδοσιακά καθεστωτικά μμε, έχουμε περάσει στην εποχή της “απελευθέρωσης” της, θα λέγαμε ότι αυτό που περισσότερο φαίνεται να “απελευθερώθηκε” ουσιαστικά είναι η πληροφοριοποίηση κομματιών της ζωής και της εμπειρίας του κάθε πομπού/χρήστη του δικτύου. Με την έννοια της απελευθέρωσης των πληροφοριών αυτών σαν εμπόρευμα. Για να γίνεις συμμέτοχος μπορείς και θα πρέπει να πληροφοριοποιηθείς κι εσύ. Ενώ, δύσκολα μπορούμε πλέον να αρνηθούμε ότι υπάρχει ένας υπόγειος εκβιασμός για ηλεκτρονική κοινωνικότητα που σπρώχνεται από τις σχέσεις του πραγματικού κόσμου, όσο η κυβερνο-έκθεση των εαυτών γίνεται όλο και περισσότερο καθεστώς. Η ηλεκτρονική απουσία μπορεί σύντομα να θεωρείται ένδειξη ανυπαρξίας, σχεδόν θάνατος. Η πρόσβαση στην πληροφορία, φαινομενικά εμφανίζεται διευρυμένη σε σχέση με το παρελθόν. Όμως τι μορφή έχει αυτή η πληροφορία; Μέσα στον πληθωρισμό των εκπομπών, οι μεγάλης κλίμακας ροές κάθε είδους πληροφορίας, μη προσπελάσιμες από μη-μηχανές, γίνονται αποπροσανατολιστικές. Καθώς χάνεσαι στο χάος των κυβερνοσκουπίδιων, δεν έχει σημασία τι είναι αλήθεια και τι είναι ψέματα, τι είναι σημαντικό και τι είναι ανούσιο. Η ηθελημένη και μη-ηθελημένη πληροφοριοποίηση της καθημερινής ζωής, όλο και περισσότερο, η μεσολάβηση των κοινωνικών σχέσεων και η πανταχού παρουσία των μηντιακών κυβερνομηχανών που διαρκώς επιστρέφουν τα data που συγκεντρώνουν εν είδη πληροφόρησης, αρκούν ώστε αυτές να εδραιώνονται ως νέο μοντέλο κυριαρχίας. Το μήνυμα που εκπέμπουν είναι κυρίαρχα αληθινό.
Αλλά πού απευθύνεται όλος αυτός ο πληθωρισμός εκπομπών; Ποιος ακούει όλες αυτές τις απόψεις και τις πληροφορίες για τους αναρτημένους δικτυακά εαυτούς; Ποιος δίνει πραγματικά σημασία;

…η συνέχεια στο έντυπο τεύχος του Cyborg.
[ σημεία διακίνησης ]