Ανθούλλης Δημοσθένους – “Εμπιστοσύνη στη φωτεινή πλευρά της ζωής”

Ο σημαντικός δημιουργός Ανθούλλης Δημοσθένους, επανασυστήνει στο κοινό την παράσταση “Το ημερολόγιο ενός αποτυχημένου συγγραφέα” και ταυτόχρονα, μοιράζεται τις αξιοπρόσεχτες σκέψεις του στο iart. gr

-“Το ημερολόγιο ενός αποτυχημένου συγγραφέα”; Τι θεωρείτε – και θα δούμε – σημαντικό στην ‘καταγραφή’ μιας αποτυχίας; Είναι όντως τέτοια;

Η αποτυχία είναι έννοια σχετική. Υπάρχει, αφενός, η αποτυχία ως έλλειψη γενικής καταξίωσης και αναγνώρισης ενός προσώπου και του έργου του. Υπάρχει, αφετέρου, η αποτυχία που συνιστά ηθική καταξίωση, αφού προκύπτει από την άρνηση ενός ακέραιου ανθρώπου να συμβιβαστεί με ένα φαύλο και διεφθαρμένο κατεστημένο. Το πρώτο είδος αποτυχίας συγχέεται πολλές φορές με το δεύτερο και το αντίστροφο. Με απλά λόγια υπάρχουν άνθρωποι που δεν αξίζουν και γι’ αυτό δεν τυγχάνουν εκτίμησης. Υπάρχουν, όμως, κι εκείνοι που παρότι αξίζουν θεωρούνται αποτυχημένοι, επειδή αρνούνται να πουλήσουν την ψυχή τους στο διάβολο προκειμένου να τύχουν αποδοχής. Το έργο ανατέμνει την αποτυχία και στις δύο της εκφάνσεις. Ο ήρωάς μας, κυνικός, αθυρόστομος, κατατονικός, βαθιά πληγωμένος αναζητεί την επιτυχία χωρίς, όμως, να χρειαστεί να κάνει εκπτώσεις που να υποβαθμίζουν την αξιοπρέπεια του.

-Ποια τα κοινά στοιχεία του συγγραφέα της παράστασης με όλους εμάς; Πιστεύετε πως θα δει το κοινό δικά του χαρακτηριστικά στο έργο;

Ο θεατής, βλέποντας την παράσταση, θα αναγνωρίσει ενδεχομένως την δική του χαμένη αθωότητα. Θα αναγνωρίσει τον εαυτό του πριν αναγκαστεί να υποκύψει στις επιταγές του βολέματος. Βλέπετε, ο άνθρωπος διαχρονικά επιλέγει να καθορίζει ως κριτήριο για την αυτοπραγμάτωση του το να γίνει κάποιος στα μάτια των άλλων και όχι στα μάτια της δικής του συνείδησης. Θέλει περισσότερο να τον θεωρούν οι άλλοι σημαντικό και όχι τόσο ο εαυτός του. Φαίνεται ότι έχουμε χάσει τις αξίες μας σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο, αφού πλέον ετεροκαθοριζόμαστε. Κάνουμε αυτά που οι άλλοι αναμένουν από μας και όχι αυτά που εμείς οι ίδιοι αναγνωρίζουμε ως αναγκαία για την ψυχή και το πνεύμα μας.

-Η αποτυχία του συγγραφέα μου ‘φέρνει΄ περισσότερο προς την εσωτερική μοναξιά του δημιουργού, που παλεύει με το κάθε είδους κατεστημένο και τον εαυτό του ταυτόχρονα. Έχετε βιώσει τέτοιου είδους μοναξιά ως δημιουργός;

Ζούμε σε εποχές βαρβαρότητας. Ακόμη και οι λόγιοι, οι καλλιτέχνες, οι πνευματικοί άνθρωποι διαγωνίζονται με βία για μια θέση στους “θρόνους” της επιτυχίας. Πολλοί, αντί να μιλήσουν με το έργο τους προσπαθούν να μειώσουν το έργο των άλλων με λάσπη, με συκοφαντίες, με τοξικές συμπεριφορές. Είναι αυτοί που πωλούν εκδούλευση και κολακεύουν όσους έχουν δύναμη και εξουσία. Ο Τειρεσίας Λυγερός έγραψε ένα θεατρικό έργο που καταγγέλλει την ανομολόγητη αθλιότητα. Αυτό με βρίσκει σε απόλυτη ταύτιση. Η σκηνοθεσία του έργου σε συνεννόηση με τον Λυγερό αναδεικνύει, μεταξύ άλλων, την σαπίλα του συστήματος και την υποκρισία των μεγαλόσχημων παραγόντων του χώρου που εθελοτυφλούν. Τόσο εγώ όσο και άλλοι άνθρωποι βιώνουν το μίσος και την ζήλια των ομότεχνων τους. Μέχρι τα σαράντα μου δεν ήξερα αν είμαι καλός σ’ αυτό που κάνω ή όχι. Μου έλυσαν την απορία όχι οι συμπατριώτες μου αλλά οι ξένοι. Οι Αμερικανοί που με κάλεσαν να σκηνοθετήσω στην Μασαχουσέτη, οι ακαδημαϊκοί που διδάσκουν την πρωτοπορία στις παραστάσεις μου στα Τμήματα Θεάτρου των Πανεπιστημίων της Νέας Υόρκης και του Σαιντ Λούις, σκηνοθέτες του Broadway και του West End, όπως ο αείμνηστος Lee Breuer, ο Robert Chevara, o Ronn Smith. Άνθρωποι που αναγνώρισαν τη σημασία της συμβολής μου, επαγγελματίες κριτικοί θεάτρου, όπως η Bess Rowen, που έγραψαν εγκωμιαστικές κριτικές για την δουλειά μου. Σημασία, λοιπόν, έχει την αξία σου -εάν και εφόσον αυτή υπάρχει- να σου την αναγνωρίζουν οι επαΐοντες με τους οποίους δεν διατηρείς σχέση αμοιβαίων εξυπηρετήσεων και όχι το εγχώριο σύστημα που πάσχει από νεποτισμό, αναξιοκρατία και διαφθορά.

-Πότε και πως ξεκινήσατε να σκηνοθετείτε; Τι σημαίνει για σας η σκηνοθεσία και το θέατρο;

Ξεκίνησα την σκηνοθεσία το 2012, πριν ακριβώς δέκα χρόνια. Το θέατρο είναι απόδραση από την αποφώλια, αποκρουστική και πεζή πραγματικότητα που ζούμε. Για μένα είναι πρόκληση. Σαν κάποιος να μου ζητά να “βοηθήσω” τον Θεό με την κατασκευή άλλων κόσμων μέσα στον κόσμο μας. Αυτό είναι μια παράσταση, ένας όμορφος κόσμος μέσα στην φρικτή μας πραγματικότητα.

-Έχετε πει ότι ‘οι άνθρωποι που καταφεύγουν διαρκώς στο γέλιο είναι οι πιο κενοί, οι πιο δυστυχισμένοι’. Θεωρώ πως η λέξη κλειδί είναι ‘διαρκώς’. Δυσκολεύομαι να πιστέψω ότι δεν αγαπάτε το χιούμορ, όπως κάθε ευφυής άνθρωπος. Έχω δίκιο;

Ακούω συχνά πως το θεατρικό κοινό προτιμά τις κωμωδίες από τα δράματα. “Ο κόσμος έχει τόσα πολλά δικά του προβλήματα, ώστε έχει ανάγκη να ξεδώσει, να γελάσει, να χαλαρώσει κι όχι να ψυχοπλακωθεί”,  λένε. Φανταστείτε, λοιπόν, πόση συσσωρευμένη δυστυχία κρύβεται πίσω από τα χάχανα που ακούγονται στις θεατρικές αίθουσες που παρουσιάζουν κωμικά θεάματα! Η αποστροφή από τις βασικές αλήθειες της ζωής μού θυμίζει την διαβόητη ρήση της Μπλανς Ντυμπουά “Δεν θέλω ρεαλισμό, θέλω μαγεία”. Δεν επικρίνω κάποιον. Απλά μου φαίνεται τραγικό να θέλει κανείς την ψευδαίσθηση ευθυμίας ενός παρατεταμένου γέλιου για να ξεχνιέται από την δυστυχία του. Το γέλιο σε μεγάλη και υπερβολική συχνότητα στα αυτιά μου είναι διακήρυξη απελπισίας.

-Θα ήθελα την προσωπική σας άποψη για τον ‘πνευματικό’ άνθρωπο, καθώς και που τη βασίζετε.

Πνευματικός άνθρωπος είναι εκείνος που ενδιαφέρεται για όσα μπορεί να του προσφέρουν μια ευρύτερη και μια βαθύτερη αντίληψη της ζωής και του κόσμου. Τα εικαστικά, για παράδειγμα, εκφράζουν μέσω της εικόνας μια κατάθεση εμπειριών του κάθε καλλιτέχνη πάνω στη ζωή. Βιώματα, συναισθήματα, ιδέες αποκτούν όψη και γίνονται εικαστικά έργα. Πνευματικός άνθρωπος, όμως, δεν είναι μόνο ο δημιουργός, αλλά και ο θεατής του έργου. Προσωπικά απολαμβάνω μια καλή θεατρική παράσταση ως θεατής, το ίδιο με μια καλή παράσταση που σκηνοθέτησα. Πνευματικός άνθρωπος, συνεπώς, είναι αυτός που διψά για πνευματική τροφή. Αυτός που αγαπά το βιβλίο, τις παραστατικές τέχνες, την μουσική, τα εικαστικά, την αναζήτηση της ομορφιάς και δεν παραλείπει την ενδοσκόπηση.

-Βιβλία, μουσική, θέατρο, εικαστικά.. Τι όφελος πιστεύετε πως έχουμε από την Τέχνη;

Χωρίς την πνευματική καλλιέργεια, ο άνθρωπος είναι απλά ένα δίποδο ζώο, ένας homo erectus με προηγμένη χρήση του εγκεφάλου και εξελιγμένο σκελετό, αλλά δίχως πολιτισμό και δίχως προοπτικές αιωνιότητας στην εφήμερη ύπαρξή του. Ένας κόσμος χωρίς τέχνες και γράμματα είναι ένας κόσμος χωρίς φως, ένας κόσμος αποτελματωμένος, ένας σκοτεινός εφιάλτης χωρίς τέλος, μια σελίδα γεμάτη ερωτηματικά χωρίς καμία απάντηση.

-Πως θα θέλατε να σας σκέφτονται εκείνοι που γνωρίζουν εσάς και το έργο σας; Δεν μιλώ για υστεροφημία, αλλά για το ποιο θα θέλατε να είναι το ‘στίγμα’ σας.

Όσοι έρχονται σε επαφή με το έργο μου, θα ήθελα να νιώθουν ανάταση και αισιοδοξία. Είναι το έργο ενός ανθρώπου που απορρίφθηκε από τον ίδιο τον γεννήτορα του όσο ακόμη ήταν έμβρυο, είναι το έργο ενός ανθρώπου που δεν είχε ποτέ την στήριξη κανενός, που δεν είχε καμία οικονομική δυνατότητα, που δεν αγαπήθηκε πραγματικά ποτέ, που κακοποιήθηκε σωματικά και ψυχικά, που υποτιμήθηκε, που βίωσε εκφοβισμό, που αδικήθηκε κατάφωρα σε τόσα πολλά επίπεδα, που δοκιμάστηκε σκληρά, που κλήθηκε να διαχειριστεί την μοναξιά και την προδοσία. Κι ωστόσο, κατάφερε να σταθεί πάνω από όλες τις αντιξοότητες, πάνω από την μικρότητα και να μεταβολίσει την απόγνωσή του σε δημιουργικότητα και όχι νοσηρή συμπεριφορά. Το έργο μου είναι το έργο ενός ανθρώπου που αρνήθηκε να υποκύψει στην τοξικότητα. Είναι το έργο ενός ανθρώπου που εξακολουθεί να πιστεύει στην καλοσύνη, την επικοινωνία, την έμπνευση, την φιλία, την γαλήνη μιας ισορροπημένης και υγιούς ψυχής, την εμπιστοσύνη στην φωτεινή πλευρά της ζωής.

*Photo: Αντώνης Αντωνίου

Ταυτότητα παράστασης

Το Ημερολόγιο ενός Αποτυχημένου Συγγραφέα

Θεατρική ομάδα: Sickοφάντες

Συγγραφέας: Τειρεσίας Λυγερός

Σκηνοθεσία: Ανθούλλης Δημοσθένους

Ηθοποιός: Νεκτάριος Παπαλεξίου

Κοστούμια, μουσική, φωτισμοί: Ανθούλλης Δημοσθένους

Υπεύθυνη Επικοινωνίας ομάδας: Εύη Μάμαλη

Προβολή και επικοινωνία: Βάσω Σωτηρίου-We Will

Πού: Θέατρο Δρόμος, Αγίου Μελετίου 25 & Κυκλάδων, Κυψέλη, Αθήνα, τηλ.: 210 8818906

Πότε: Από 25 Φεβρουαρίου και για τέσσερις μόνο παραστάσεις (έως 18/3)

Ώρα: 21.15

*Το έργο παίχτηκε για πρώτη φορά στο πλαίσιο Φεστιβάλ Νέων Θεατρικών Ομάδων off–off Athens στο Επί Κολωνώ, το 2019.

Το Διαβάσαμε Ανθούλλης Δημοσθένους – “Εμπιστοσύνη στη φωτεινή πλευρά της ζωής”