Όταν χάνουμε έναν γονιό: Η διαχείριση του πένθους και οι τύψεις για «όσα δεν προλάβαμε να πούμε»

Η Ιωάννα Σκλιάμη, Ψυχολόγος και Εγκληματολόγος, εξηγεί τα στάδια του πένθους, τις προκλήσεις που συνεπάγεται και παρέχει πολύτιμες συμβουλές για την ομαλή ψυχική διαχείριση της απώλειας

Το πένθος αποτελεί μία από τις πιο βαθιές συναισθηματικές εμπειρίες που μπορεί να βιώσει ένας άνθρωπος. Η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου, ειδικά ενός γονέα, προκαλεί έντονα συναισθήματα και απαιτεί χρόνο και προσπάθεια για να μπορέσει κάποιος να προσαρμοστεί στη νέα πραγματικότητα.

Η Ιωάννα Σκλιάμη, Ψυχολόγος, BSc/ Εγκληματολόγος, MSc, μιλώντας στο Newsbomb.gr αναφέρθηκε στις προκλήσεις που συνοδεύουν το πένθος, τα στάδια που μπορεί να βιώσει ένας άνθρωπος, καθώς και πρακτικές συμβουλές για την καλύτερη διαχείρισή του.

«Το πένθος χαρακτηρίζεται ως μία συναισθηματική κατάσταση απώλειας ενός αγαπημένου προσώπου. Πρόκειται για μία ψυχική πληγή που επουλώνεται σταδιακά, αλλά αφήνει σημάδια. Ο τρόπος που βιώνεται το πένθος εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως η ηλικία, η σχέση με το άτομο που χάθηκε, οι συνθήκες θανάτου και η προσωπική ψυχοσύνθεση του καθενός», ανέφερε αρχικά η Ιωάννα Σκλιάμη.

«Η αντιμετώπιση της απώλειας κάποιου προσώπου ή κάτι που αγαπάμε, θα λέγαμε, ότι είναι από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της ζωής, πόσο μάλλον η απώλεια ενός γονέα. Θεωρείται μία από τις πιο βαθιές και δύσκολες εμπειρίες που η ζωή μας φέρνει αντιμέτωπους, προκαλώντας έντονα και συχνά αντιφατικά συναισθήματα. Βέβαια, ο τρόπος που βιώνεται το πένθος εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως η ηλικία, η σχέση με τον εκλιπόντα, οι συνθήκες του θανάτου και η προσωπική ψυχοσύνθεση», ανέφερε η Ιωάννα Σκλιάμη.

Η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου φέρνει συχνά μαζί της συναισθήματα και σκέψεις που μας οδηγούν να αναλογιστούμε τον χρόνο που περάσαμε μαζί του, τις στιγμές που χάσαμε ή δεν αξιοποιήσαμε όπως θα θέλαμε, και την ίδια την ουσία της σχέσης μας.

Όπως σημειώνει η Ιωάννα Σκλιάμη: «Όταν χάνουμε κάποιον σημαντικό άνθρωπο στη ζωή μας, περνάμε από μια φάση όπου μετανιώνουμε για πολλά. Κάθε λέξη που είπαμε, κάθε πράξη που κάναμε και ίσως να τον πληγώσαμε είτε εσκεμμένα είτε κατά λάθος, θα μετανιώσουμε για το χρόνο που ξοδέψαμε με το να είμαστε θυμωμένοι ενώ θα μπορούσαμε να τον είχαμε “εκμεταλλευτεί” διαφορετικά. Και αυτό, γιατί, πλέον, μετά από ένα τέτοιο γεγονός, η αντίληψή μας για το χρόνο είναι εντελώς διαφορετική. Η κάθε στιγμή που περάσαμε με τον αγαπημένο μας άνθρωπο που αγαπούσαμε και συνεχίζουμε να αγαπάμε είναι μοναδική και πολύτιμη. Όταν βιώνουμε μια απώλεια, δεν πενθούμε μόνο τον άνθρωπο που χάσαμε, αλλά και τον χρόνο που στερηθήκαμε μαζί του, που νομίζαμε πως είχαμε, αλλά και αναμνήσεις που υπολογίζαμε να δημιουργήσουμε μαζί του, το “μέλλον” που σχεδιάζαμε».

Η Ιωάννα Σκλιάμη περιγράφει με ευαισθησία το πώς η απώλεια μας φέρνει αντιμέτωπους με ερωτήματα για το αν κάναμε αρκετά και αν τιμήσαμε τη σχέση μας: «Όταν αυτοί οι άνθρωποι φεύγουν, η απουσία τους μάς αναγκάζει να επανεξετάσουμε τη σχέση μας μαζί τους και να αναρωτηθούμε αν κάναμε αρκετά. Ωστόσο, είναι σημαντικό να θυμόμαστε, ότι η αγάπη και η σύνδεση δεν μετριούνται μόνο με τον χρόνο, αλλά και με τις στιγμές που μοιραστήκαμε».

Η απώλεια δεν είναι μόνο μια διακοπή της σχέσης αλλά και μια ανατροπή της εσωτερικής μας σταθερότητας: «Η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου συχνά μοιάζει ότι “χάνω το έδαφος”, ιδιαίτερα αν αυτό το άτομο έπαιζε σημαντικό ρόλο στη ζωή μας – ως γονέας, σύντροφος, φίλος – η απουσία του μπορεί να μας κάνει να αισθανθούμε ότι χάσαμε την πυξίδα μας. Αυτό είναι φυσιολογικό, γιατί οι σχέσεις δεν είναι απλώς αλληλεπιδράσεις, είναι δεσμοί που μας δίνουν νόημα, σιγουριά και έναν τρόπο να βλέπουμε τον κόσμο».

Μέσα από αυτήν την επώδυνη διαδικασία, η ψυχολόγος μας υπενθυμίζει την αξία της σύνδεσης, της μνήμης και της εσωτερικής μεταμόρφωσης: «Μετά την απώλεια, μπορεί να αισθανόμαστε ότι πρέπει να τιμήσουμε τη μνήμη τού αγαπημένου μας προσώπου, είτε προσπαθώντας να εκπληρώσουμε όνειρα και επιθυμίες που είχαν για εμάς είτε ζώντας με έναν τρόπο που θα τους έκανε περήφανους. Αυτό μπορεί να είναι μια θεραπευτική διαδικασία, αλλά αν γίνεται με έντονο αίσθημα ενοχής, μπορεί να μας παγιδεύσει. Επομένως, δεν είναι απαραίτητο να πιέζουμε τον εαυτό μας να “διορθώσει” το παρελθόν. Μπορούμε, όμως, να σκεφτούμε πώς θα ήθελαν πραγματικά να μας δουν οι αγαπημένοι μας άνθρωποι. Και να θυμόμαστε κάτι, ότι η αγάπη δεν χάνεται με την απουσία. Ζει μέσα μας, στις αναμνήσεις, στις αξίες που μας δίδαξαν, και στον τρόπο που συνεχίζουμε τη ζωή μας».

Η εμπειρία του πένθους συνοδεύεται από ποικίλα συναισθήματα, όπως θλίψη, άρνηση, θυμός, ενοχές, μοναξιά και, συχνά, υπαρξιακά ερωτήματα. «Είναι σημαντικό να επιτρέπουμε στον εαυτό μας να βιώσει και να εκφράσει αυτά τα συναισθήματα, χωρίς να τα καταπιέζουμε», υπογράμμισε.

Κάποια από τα συναισθήματα που μπορεί κάποιος να βιώσει σύμφωνα με την ειδικό, είναι:

• Θλίψη και βαθιά λύπη, καθώς δημιουργείται ένα αίσθημα κενού
• Άρνηση και μούδιασμα. Στην αρχική φάση, είναι σύνηθες οι άνθρωποι να μην μπορούν να πιστέψουν την απώλεια, ειδικά αν είναι ξαφνική. Αυτό λειτουργεί ως ένας αμυντικός μηχανισμός που βοηθά στην προσαρμογή της νέας πραγματικότητας.
• Θυμός. Ο θυμός μπορεί να κατευθύνεται προς διάφορες κατευθύνσεις: στον εαυτό μας, στον γονέα που «έφυγε», σε άλλους συγγενείς, ακόμα και σε μια ανώτερη δύναμη.
• Ενοχές. Πολλοί άνθρωποι βιώνουν ενοχές, σκεπτόμενοι τι θα μπορούσανε να είχανε κάνει διαφορετικά («Μήπως δεν ήμουν αρκετά κοντά;», «Μήπως δεν είπα όσα έπρεπε;»).
• Μοναξιά και αίσθημα εγκατάλειψης. Η απώλεια ενός γονέα μπορεί να δημιουργήσει ένα αίσθημα απομόνωσης, ειδικά αν ο γονέας αποτελούσε βασικό συναισθηματικό στήριγμα.
• Φόβος και υπαρξιακά ερωτήματα. Ο θάνατος ενός γονέα μπορεί να ενεργοποιήσει φόβους για τη δική μας θνητότητα και να φέρει υπαρξιακές ανησυχίες.

Η Ιωάννα Σκλιάμη έδωσε ορισμένους τρόπους διαχείρισης:

• Επιτρέπω στον εαυτό μου να νιώσει και να εκφράσει τη θλίψη.
• Δίνω χρόνο στον εαυτό μου να επεξεργαστεί την απώλεια.
• Μπορώ να εκφράσω οποιοδήποτε συναίσθημα έχω, μέσω της γραφής, της τέχνης ή ακόμη και της φυσικής δραστηριότητας.
• Την ώρα των ενοχών που περιτριγυρίζουνε το μυαλό μου, ας θυμηθώ ότι κανείς δεν είναι τέλειος και ότι, όλες οι σχέσεις έχουν όμορφες και δύσκολες στιγμές.
• Εάν υπάρχουν εκκρεμή συναισθήματα, μπορώ να γράψω ένα γράμμα στον γονιό μου, εκφράζοντας όλα όσα δεν πρόλαβα να του πω.
• Μιλάω με ανθρώπους που με κατανοούνε ή απευθύνομαι σε έναν επαγγελματία Ψυχικής Υγείας.
• Αποδέχομαι, ότι η διαδικασία πένθους διαρκεί όσο χρειάζεται και δεν υπάρχει «σωστός» ή «λάθος» τρόπος να πενθήσω.
• Αποφεύγω εσφαλμένες αντιλήψεις για το πένθος.
• Μιλάω για τον γονέα μου και κρατώ ζωντανές τις αναμνήσεις.
• Μοιράζομαι αναμνήσεις και ιστορίες με φίλους και αγαπημένα για μένα πρόσωπα.
• Αν νιώθω, ότι οι σκέψεις αυτές γίνονται υπερβολικά καταθλιπτικές ή αγχωτικές, είναι σημαντικό να αναζητήσω υποστήριξη από έναν ειδικό ψυχικής υγείας.

Τα στάδια του πένθους και οι στρατηγικές διαχείρισής του

Στη συνέχεια η Ιωάννα Σκλιάμη αναφέρθηκε στην ψυχίατρο και συγγραφέα Ελίζαμπεθ Κιούμπλερ-Ρος και παρουσίασε τα πέντε κοινά στάδια του πένθους, τα οποία είναι: άρνηση, θυμός, διαπραγμάτευση, κατάθλιψη και αποδοχή. Κάθε άτομο βιώνει αυτά τα στάδια με διαφορετικό τρόπο και χρόνο, και η αποδοχή της απώλειας δεν έρχεται πάντα σε όλους. Οι στρατηγικές διαχείρισης του πένθους που προτείνει η Ιωάννα Σκλιάμη περιλαμβάνουν τη βαθιά κατανόηση των συναισθημάτων, τη δημιουργία τελετουργιών μνήμης, την αναζήτηση υποστήριξης και την φροντίδα του εαυτού.

Μάλιστα αναφέρει ότι η ζωή μετά από μια απώλεια είναι πολύ διαφορετική, και κανείς δεν είναι προετοιμασμένος για την ένταση των συναισθημάτων που προκαλεί το πένθος. Σύμφωνα με την ίδια, το πρώτο βήμα για την διαχείριση του πένθους είναι η κατανόηση των συναισθημάτων και η αποδοχή τους.

«Όταν πενθούμε, είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι τα συναισθήματά μας είναι φυσιολογικά, ακόμη και αν οι άλλοι γύρω μας δεν συμφωνούν με αυτό», τονίζει η ψυχολόγος. Επίσης, προτείνει τη δημιουργία ενός τελετουργικού μνήμης, όπως το να γράψει κάποιος ένα γράμμα ή να φτιάξει ένα άλμπουμ αναμνήσεων, προκειμένου να επεξεργαστεί την απώλεια.

Η υποστήριξη από τους φίλους και την οικογένεια είναι καθοριστική για τη διαδικασία του πένθους. Μεταξύ άλλων συμβουλεύει τους κοντινούς ανθρώπους να είναι «διακριτικοί και να μην πιέζουν το άτομο», ενώ τονίζει την ανάγκη να «αγκαλιάσουμε» τα αρνητικά συναισθήματα που βιώνει το άτομο και να μην τα κατακρίνουμε.

Αναλυτικά τα πέντε στάδια και τα tips της Ιωάννας Σκλιάμη:

1ο Στάδιο: Το στάδιο της άρνησης, κατά την οποία κυριαρχεί ένα συναισθηματικό μούδιασμα και η άρνηση να αποδεχτούμε την νέα πραγματικότητα. Μία φράση που μπορεί να πούμε είναι «Αυτό δεν μπορεί να συμβαίνει σε μένα». Ο συγκεκριμένος μηχανισμός άμυνας “επιστρατεύεται” προκειμένου το άτομο να προστατευτεί από το αναπάντεχο της είδησης της απώλειας και να απαλύνει κάπως τα έντονα συναισθήματα, τα οποία βιώνει. Η άρνηση μάς βοηθάει να διαχειριστούμε μόνο όσες πληροφορίες αντέχουμε. Και φυσικά, οι εν λόγω αντιδράσεις είναι πιο έντονες όταν ο θάνατος είναι αιφνίδιος.

2^ο Στάδιο: Το στάδιο του θυμού, όπου το άτομο διερωτάται “γιατί σε μένα”, «γιατί τώρα», «γιατί συμβαίνει αυτό»; «Ποιος ευθύνεται»; Εδώ, σε αυτό το στάδιο νιώθουμε εγκατάλειψη και αδυναμία. Ο πόνος και το αρχικό σοκ μετατρέπονται σε θυμό και επιθετικότητα. Τον θυμό μας μπορεί να τον στρέψουμε όχι μόνο προς την οικογένεια, τους φίλους, το πρόσωπο που χάθηκε αλλά και σε ανώτερες δυνάμεις, όπως είναι ο Θεός. Πίσω από τον θυμό κρύβεται ο πόνος που οφείλεται στην απώλεια και δείχνει την ένταση της αγάπης.

3^ο Στάδιο: Το στάδιο της διαπραγμάτευσης, είναι ένα μεταβατικό στάδιο, θα λέγαμε, όπου υποχωρεί ο θυμός και εδώ αναρωτιόμαστε αν θα μπορούσε να είχε γίνει κάτι διαφορετικά. «Μακάρι να είχα προσπαθήσει περισσότερο να είμαι καλύτερος άνθρωπος σε εκείνον». Σιγά σιγά ξεκινάμε να επεξεργαζόμαστε την απώλεια περισσότερα εγκεφαλικά παρά συναισθηματικά. Προσπαθούμε, δηλαδή, να κερδίσουμε χρόνο και να ανασυνταχθούμε απέναντι στη συνειδητοποίηση ότι η κατάσταση είναι μη αναστρέψιμη.

4^ο Στάδιο: Το στάδιο της κατάθλιψης με κυρίαρχο στοιχείο την βαθιά θλίψη που φέρνει η συνειδητοποίηση της απώλειας και τέλος της. «Είμαι πολύ λυπημένος για να κάνω το οτιδήποτε». Είναι ένα αρκετά επώδυνο στάδιο με τη συνειδητοποίηση της απώλειας ή του θανάτου να είναι πλέον γεγονός τόσο σε γνωσιακό όσο και σε συναισθηματικό επίπεδο. Μπορεί να βιώνουμε θλίψη, μελαγχολία ή ακόμη και απελπισία.

5^ο Στάδιο: Το στάδιο της αποδοχής. Σε αυτό το στάδιο ο θυμός, η οργή και η θλίψη έχουν δώσει τη θέση τους στην τρυφερότητα και στις αναμνήσεις το βλέμμα όμως του ατόμου είναι κατά κύριο λόγο στραμμένο στο μέλλον καθώς έχει ξαναβρεί το νήμα της ζωής και μπορεί να προχωρήσει. Στο στάδιο, αυτό, προσπαθούμε να αναδιοργανωθούμε και να αναδιαμορφώσουμε την ταυτότητα και τη ζωή μας χωρίς την ύπαρξη του ατόμου που πέθανε και αφορά την αποδοχή της νέας πραγματικότητας που καλούμαστε να ζήσουμε. Εδώ, είναι πολύ πιθανόν, να νιώσουμε ότι, προχωρώντας τη ζωή μας, προδίδουμε το άτομο που χάθηκε απολαμβάνοντας εμείς τη ζωή.

«Εδώ, είναι σημαντικό να επισημάνω ότι, κάποια από τα στάδια μπορεί να παραλειφθούν ή να επαναληφθούν σε περίπτωση παλινδρόμησης», ανέφερε η Ιωάννα Σκλιάμη.

«Πέραν όμως αυτών των γενικών θεωρήσεων και των σταδίων, είναι απαραίτητο να έχουμε στο νου μας ότι, κάθε άτομο έχει ένα δικό του τρόπο να πενθεί. Δεν περνάνε όλοι οι άνθρωποι τα στάδια του πένθους με την ίδια σειρά και ο χρόνος που απαιτείται για να φτάσει κάποιος στο στάδιο της αποδοχής ποικίλλει από άτομο σε άτομο και από περίπτωση σε περίπτωση κα αυτό είναι εντάξει. Το πένθος είναι κάτι πολύ προσωπικό όπως είναι και η ζωή μας και υπάρχουν φορές που η αποδοχή δεν έρχεται και ποτέ! Το πένθος δεν μπαίνει σε καλούπια και είναι απρόβλεπτο», πρόσθεσε.

Στρατηγικές ή τεχνικές που μπορούν να βοηθήσουν

Η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου αποτελεί μια από τις πιο δύσκολες εμπειρίες που μπορεί να βιώσει ένας άνθρωπος. Είναι μια στιγμή που αλλάζει ριζικά τη ζωή, φέρνοντας συναισθήματα θλίψης, μοναξιάς και αβεβαιότητας. Το πένθος είναι μια διαδικασία που απαιτεί χρόνο, καθώς ο καθένας χρειάζεται να βρει τον δικό του τρόπο να συμφιλιωθεί με την απουσία και να προχωρήσει. Κατά τη διάρκεια αυτής της διαδρομής, οι προκλήσεις που καλείται να αντιμετωπίσει δεν είναι μόνο συναισθηματικές, αλλά συχνά και υπαρξιακές, καθώς η ζωή καλεί σε αναπροσαρμογή και αναζήτηση νέων ισορροπιών.

«Η ζωή μετά από μια απώλεια είναι πολύ διαφορετική. Κανείς δεν είναι προετοιμασμένος για το πένθος, τα έντονα συναισθήματα, τις σκέψεις και τον πόνο που προκαλεί μια τέτοια συνθήκη. Η διαχείριση του πένθους απαιτεί κουράγιο και υπομονή, ώστε να μπορέσει κάποιος να προσαρμοστεί στην απώλεια του αγαπημένου του προσώπου», ανέφερε.

Ο κάθε άνθρωπος που βιώνει μια απώλεια έχει να αντιμετωπίσει τρεις προκλήσεις:

• Να αποδεχτεί ότι η απώλεια είναι πραγματική
• Να επεξεργαστεί τον πόνο που προκαλεί το πένθος
• Να προσαρμοστεί σε ένα κόσμο χωρίς τον αγαπημένο του άνθρωπο

1. Το πρώτο και το πιο βασικό, είναι η κατανόηση των συναισθημάτων που προκαλεί το πένθος. Όταν πενθούμε, είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι τα συναισθήματά μας είναι φυσιολογικά, ακόμη και αν οι άλλοι άνθρωποι γύρω μας δεν συμφωνούνε με αυτό. Δεν υπάρχει ένας τρόπος για να πενθήσει κάποιος και ο καθένας πενθεί με το δικό του, μοναδικό τρόπο και είναι εντάξει αυτό.
2. Δίνουμε χρόνο στον εαυτό μας να αντιμετωπίσει τα συναισθήματα τού πένθους. Μπορεί να είναι δελεαστικό να αποσπάμε τον εαυτό μας από τα συναισθήματά μας και να συνεχίζουμε κανονικά τη ζωή μας, αλλά τα συναισθήματα πένθους μπορεί να εμφανιστούν με τον πιο απροσδόκητο τρόπο σε ανύποπτο χρόνο. Αποδεχόμαστε τα συναισθήματά μας και δίνουμε χρόνο στον εαυτό μας να πενθήσει.
3. Μπορούμε να δημιουργήσουμε κάποια τελετουργία μνήμης, όπως για παράδειγμα ένα γράμμα ή να φτιάξουμε ένα άλμπουμ/ημερολόγιο αναμνήσεων.
4. Εάν χρειαζόμαστε στήριξη, είναι καλό να την αναζητήσουμε είτε από κάποιον φίλο/συγγενή, είτε μέσα από ομάδες στήριξης είτε από έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας.
5. Φροντίζουμε τον εαυτό μας, μέσω σωστής διατροφής και ύπνου. Παίρνουμε χρόνο, μακριά από τις ευθύνες, τις υποχρεώσεις και τους περισπασμούς.

Ο ρόλος της υποστήριξης από την οικογένεια και τους φίλους

Η υποστήριξη από την οικογένεια και τους φίλους είναι καθοριστική στη διαδικασία του πένθους, καθώς μπορεί να βοηθήσει το άτομο που πενθεί να αισθανθεί ασφαλές και λιγότερο μόνο σε αυτή τη δύσκολη περίοδο. Ωστόσο, η υποστήριξη πρέπει να προσφέρεται με τρόπο που σέβεται τον ρυθμό και τις ανάγκες του ατόμου, χωρίς να γίνεται πιεστική ή ενοχλητική.

• Να είμαστε διαθέσιμοι και διακριτικοί χωρίς πίεση
• Να είμαστε εκεί, δίπλα του, απλά να τον ακούμε όποτε μας έχει ανάγκη και χωρίς να πιέζουμε το άτομο
• Να αποφεύγουμε εκφράσεις όπως, «μην κλαις», «είσαι δυνατός, δεν σε φοβάμαι»
• Να «Αγκαλιάζουμε» τα αρνητικά συναισθήματα που βιώνει και Δεν τα κατακρίνουμε
• Να αποδεχόμαστε τα όρια που τυχόν μας βάζει και δεν τα «πατάμε»
• Να ξέρει ότι είμαστε «εκεί» όταν μας χρειαστεί
• Να προσφέρουμε πρακτική βοήθεια, αναλαμβάνοντας προσωρινά κάποιες υποχρεώσεις
• Να δείχνουμε την αγάπη μας
• Να ακούμε περισσότερο και να μιλάμε λιγότερο
• Να σεβόμαστε τη σιωπή και το ρυθμό που ακολουθεί
• Εάν βλέπουμε, ότι χρειάζεται κάποια βοήθεια από επαγγελματία ψυχικής υγείας, ενθαρρύνουμε για αναζήτηση

«Φρόντισε, λοιπόν, να είσαι διακριτικός με «ζεστή καρδιά»», ανέφερε ηΙωάννα Σκλιάμη.

Πώς να διαχειριστούμε την ενοχή και τις τύψεις μετά την απώλεια

Σχετικά με το αίσθημα ενοχής ή τύψεων που συχνά συνοδεύει την απώλεια, η εξηγεί ότι είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε και να αποδεχτούμε τα συναισθήματά μας, και να μην τιμωρούμε τον εαυτό μας για όσα νομίζουμε ότι δεν κάναμε. «Οι άνθρωποι που μας αγαπάνε δεν περιμένουν την τελειότητα από εμάς», λέει χαρακτηριστικά. Αν οι τύψεις συνεχίζονται, η ψυχοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει στη διαδικασία της αποδοχής και της προόδου.

«Το αίσθημα ενοχής ή τύψεων είναι μια συχνή και φυσιολογική αντίδραση στο πένθος. Οι σκέψεις, όπως «θα μπορούσα να έχω κάνει περισσότερα» ή «δεν τους είπα όσα ήθελα» βασανίζουν πολλούς ανθρώπους μετά την απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου. Ωστόσο, υπάρχουν τρόποι να διαχειριστεί κανείς αυτά τα συναισθήματα και να βρει μια αίσθηση γαλήνης», ανέφερε η ειδικός.

Tips για να διαχειριστούμε την ενοχή και τις τύψεις:

1. Είναι σημαντικό, να αναγνωρίσουμε, να αποδεχτούμε τα συναισθήματά μας και να κατανοήσουμε, ότι η ενοχή αποτελεί πολύ συχνά μέρος της διαδικασίας του πένθους. Ας προσπαθήσουμε να μη τιμωρούμε τον εαυτό μας για όσα νομίζουμε ότι δεν κάναμε, είναι μια ανθρώπινη αντίδραση, όχι μια αντικειμενική αλήθεια.
2. Ακόμη, ας δούμε τα πράγματα από μια διαφορετική οπτική γωνία. Να σκεφτούμε τη σχέση μας συνολικά, όχι μέσα από μεμονωμένες στιγμές που μας γεμίζουν ενοχές.
3. Συγχωρούμε τον εαυτό μας. Μπορεί να μην δείξαμε όσο θα θέλαμε την αγάπη μας αλλά αυτό δεν αναιρεί τα όσα κάναμε στο σύνολο τής σχέσης μας. Οι άνθρωποι που μας αγαπάνε δεν περιμένουνε τη τελειότητα από εμάς.
4. Μπορούμε να εκφράσουμε όσα νιώθουμε και αισθανόμαστε ακόμα και μετά την απώλεια, μέσω γράμματος ή ενός τελετουργικού (ένα κεράκι ή επίσκεψη σε ένα αγαπημένο μας μέρος).
5. Ας μετατρέψουμε την ενοχή σε θετική αντίδραση. Μπορούμε να περάσουμε χρόνο με ανθρώπους που είναι ακόμα στη ζωή μας ή να κάνουμε μια πράξη αγάπης που θα τον έκανε χαρούμενο.
6. Εάν χρειαστεί, ζητάμε υποστήριξη. Μιλάμε σε κάποιον που εμπιστευόμαστε. Μερικές φορές, το να εκφράσουμε τα συναισθήματά μας δυνατά τα κάνει πιο εύκολα διαχειρίσιμα. Αν οι ενοχές είναι έντονες και μας βαραίνουν για μεγάλο διάστημα, η ψυχοθεραπεία μπορεί να μας βοηθήσει να βρούμε τρόπους να τις επεξεργαστούμε και να προχωρήσουμε.

Συνοψίζοντας, η Ιωάννα Σκλιάμη καταλήγει ότι το πένθος είναι μια προσωπική διαδικασία που εξελίσσεται με το δικό της ρυθμό. Το σημαντικό είναι να επιτρέψουμε στον εαυτό μας να νιώσει, να αναζητήσουμε υποστήριξη και να δημιουργήσουμε χώρο για τη μνήμη του αγαπημένου μας προσώπου, με έναν τρόπο που προσφέρει παρηγοριά και νόημα.

«Το πένθος δεν έχει συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα. Είναι μια προσωπική διαδικασία που εξελίσσεται με τον δικό της ρυθμό. Το σημαντικό είναι να επιτρέψουμε στον εαυτό μας να νιώσει, να αναζητήσουμε υποστήριξη και να δώσουμε χώρο στη μνήμη του αγαπημένου μας προσώπου με έναν τρόπο που μας προσφέρει παρηγοριά και νόημα», σημείωσε.

«“Αποδέχομαι την απώλεια” δεν σημαίνει “ξεχνώ”, αλλά μαθαίνω να ζω με γαλήνη και αξιοπρέπεια, να προχωράω μπροστά και να κρατήσω μια θέση στην κάρδια για αυτό που έφυγε ή χάθηκε!”», ανέφερε.